Հայերն ուր էլ բնակվել են, ոչ միայն բարիքներ են ստեղծել, աչքի են ընկել խաղաղ շինարարական գործունեությամբ, այլև, ըստ հարկի,

1863 թ. Լոռու գավառի Սանահին գյուղում, հայոց հնագույն Արղության-Երկայնաբազուկ ազնվական ընտանիքում ծնվել է հայ ազատագրական շարժման ակնառու ներկայացուցիչներից Իշխանը` Տաշոն՝ Հովսեփ Արղությանը:

Եկեղեցին այս օրը նշում է որպես Այլակերպության տոն:

Այս երկրի մասին շատերը գիտեն նրա բուրգերով, նշանավոր սֆինքսով, Ալեքսանդրիայի փարոսով, գրադարանով: Եգիպտոսը նաև օծանելիքի հայրենիքն է, այստեղ առաջինն են բարձրակրունկ կոշիկներ հագել, շրթներկ օգտագործել: Մինչդեռ քչերը գիտեն, որ աշխարհի այդ հրաշալիքների կերտման գործում Եգիպտոսի ներկայիս բնակիչներն անմասն են, դրանց կերտողները ղպտիներն էին՝ հին եգիպտացիները:

Խեթերի պատմության ուսումնասիրությունը հետաքրքիր է ոչ միայն համաշխարհային պատմության ուսումնասիրության տեսանկյունից, այլև՝ հայոց պատմության… Առհասարակ շատ ուսումնասիրողներ խեթերին հայ են համարում, իսկ Խաթթին՝ հնագույն հայկական պետություններից մեկը….

28-ամյա տաղանդավոր երիտասարդը գլխապտույտ հաջողություններ ուներ կանանց շրջանում, այդ թվում՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների տիկնանց, ինչը շարժում էր շատերի նախանձը, որոնք ցանկանում էին ազատվել իրենց ախոյանից: Հանգուցալուծումը կայացավ, երբ նա հանդուգն պատասխաններ տվեց ցարական չինովնիկ Բելյաևին, այդ պատճառով ձերբակալվեց և աքսորվեց Դերբենդ:

«Բժիշկը պետք է օժտված լինի բանականությամբ և պարտքի գիտակցությամբ: Ոչ մի դեպքում չպետք է լինի գինեմոլ, ագահ և շահախնդիր: Նա պարտավոր է սիրել աղքատներին, լինել գթառատ, նվիրված, աստվածավախ, բարոյապես մաքուր: Եթե նա չի կարողանում հասկանալ հիվանդության էությունը, ապա պետք չէ, որ դեղ տա հիվանդին, որպեսզի չարատավորի իր անունը: Իսկ եթե անգետ է, ապա ավելի լավ է նրան չհրավիրել հիվանդի մոտ և ընդհանրապես նրան բժիշկ չհամարել»:Ամիրդովլաթ Ամասիացի

Արտաշեսյան հարստության արքաները հայոց պատմության ամենափառահեղ էջերը գրեցին, սակայն Տիգրան Մեծի աշխարհակալության ժամանակներից ընդամենը կես դար անց Մեծ Հայքի թագավորությունը հայտնվեց քաղաքական խոր ճգնաժամի մեջ:

Յուրաքանչյուր ազգ, պետություն ունի իր աստեղային ժամը: Վրաստանի թագավորության աստեղային ժամը XII դարավերջին սկսվեց, երբ վրաց պետության գահ բարձրացավ Թամար թագուհին: Եվ Թամար թագուհու մահով էլ ավարտվեց վրաց աստեղային ժամը:

Արտաշեսի և Սաթենիկի մասին ավանդապատումի հիմքում ընկած են պատմական իրադարձություններ: Արտաշեսի և Սաթենիկի մասին պատմությունը մեզ ավանդած Մովսես Խորենացին նշում է, որ սույն պատումը լայն տարածված էր հեքիաթասածների, գուսանների, երգիչների մոտ: