Ընդամենը մի տառ, որ փոխեց աշխարհը
Հեղափոխություն, հեղափոխություն, հեղափոխություն... Եկեք ծուռ նստենք ու ճիշտ մտածենք՝ ի՞նչ ասել է հեղափոխություն, արդյո՞ք լավն է այն, թե՝ ոչ։ Առաջին հեղափոխությունը 1640֊ական թվականների վերջերին իրականացրեց Օլիվեր Կրոմվելը։ Երկրում մի քանի տարի շարունակ հասարական զանգվածները արյուն էին ոթում։ Ի վերջո, Ժողովուրդն այնքան կատաղեց ու գազազեց, որ Օլիվեր Կրոմվելին գերեզմանից հանեց ու հրապարակավ կախաղան բարձրացրեց։
֊Անգլիայի պատմության մեջ, ո՞րն է եղել ամենամեծ սխալը,֊ հարցնում են Ուինստոն Չերչիլին։
֊ Ընդամենը մի տառի սխալ է եղել...
֊Ո՞րն է այդ տառասխալը...
֊ 1649 թվականին էվոլյուցիայի փոխարեն եղել է ռևոլյուցիա,֊ պատասխանել է Ուինստոն Չերչիլը։
1789 թվականին Անգլիային հետևեց Ֆրանսիան։ Եվ կրկին արյուն, արյուն, արյուն... Հեղափոխությունը խժռում էր իր զավակներին... Մեծագույն արյունարբույին, հեղափոխության կառկառուն ներկայացուցիչին՝ Մաքսիմիլիան Ռոբեսպիերին հրապարակավ գիլյոտինի քաշեցին։ Քսաներորդ դարասկզբին հեղափոխությունը միայն Լենինի սիֆիլիտիկ ուղեղում կարող էր ծաղկունք ապրել։ Դրա հետևանքով Ռուսաստանում ավելի շատ մարդ գնդակահարվեց ու սրի քաշվեց, քան երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում։ Ասում են, հեղափոխությունը զարգացում է ապահովում... Այսինքն, մի ողջ սերունդի արյան գնով... Եվ թող ոչ ոք դրանով չհպարտանա և ոչ էլ մեկին գումարած մեկ բանաձևի մեջ ինտեգրվի... Դեպի արյան ծով գնացող գետի մեջ հայտնվողներից այդ մեկը՝ ցանկացած պահի կարող ենք յուրաքանչյուրս լինել... Ոչ մի թավիշ մեզ չի փրկի արյան կոհակներից...Հեղափոխությունները ծնում են աշխարհի մեծագույն չարագործներին։ Տաս իններորդ դարի մեծագույն հանճարը՝ Դոստոևսկին, ով հեղափոխական հայացքների համար հայտնվել էր կառափնարանում, հետագայում սարսափում էր հեղափոխության գաղափարից։ Նա ասում էր, իշխանությունը տապալողներին կհետևեն նոր իշխանավորներ, որոնք արյան ծովի մեջ կխորտակեն Ռուսաստանը... Հեղափոխական մեթոդները որքան էլ վարագուրվեն թավիշով, միևնույնն է, եթե ոչ արյուն, ապա ատելություն կծնեն...
Ինչ լավ է, որ մեր մոտ եղածը հեղափոխություն չէր...
Լևոն Ջավախյան
