168.am-ի «Ռեվյու» ծրագրի հյուրը Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ, իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանն է:
– ՄԻՊ-ն Ազգային ժողովում տարեկան զեկույցն է ներկայացնում: Նախ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում մարդու իրավունքների վիճակն այժմ երկրում: Եվ ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այսօր ԱԺ-ում իմքայլական պատգամավոր Վաղարշակ Հակոբյանի ելույթը՝ ուղղված ՄԻՊ Արման Թաթոյանին, ու վերջինիս պատասխանը:
– Որևէ երկրում մարդու իրավունքների մասին խոսելիս շատ կարևոր է գնահատական տալ այդ երկրի կառուցվածքին, այսինքն՝ ինչպիսի՞ն է դատաիրավական համակարգը, արդյո՞ք այն գտնվում է քաղաքական իշխանության ազդեցության ներքո, թե՞ ոչ: Հայաստանում հեղափոխությունից հետո որևէ կառուցվածքային փոփոխություն չի եղել: Ավելին, եթե նախկին իշխանությունները ձևականորեն պահում էին անմեղության կանխավարկածի դրույթը, հիմա ճնշումներն առավել բացահայտ են դարձել: Հատկանշական է, որ աննախադեպ շատացել են ՄԻՊ-ին ուղղված դիմումները: Ողջունում եմ, որ իր զեկույցում ՄԻՊ-ը նշել է անմեղության կանխավարկածի խախտման մասին…
2018-ից հետո անմեղության կանխվարկածի խախտումը ոչ միայն առաջին դեմքի շուրթերից է ամենօրյա ռեժիմով հնչում, այլև նրան հաճոյացող պատգամավորների, իրավապահ մարմինների և Հանրային հեռուստաընկերության եթերով:
Հայաստանում նախկինում էլ չի եղել ժողովրդավարություն, բայց երբեք չի եղել այդպիսի վախի մթնոլորտ, ինչպիսին հիմա է: Այնպիսի մեխանիզմներ ստեղծեիք, որ այդքան դիմումներ չլինեին ՄԻՊ-ին, իսկ դուք ստեղծել եք ձեր իշխանությունը ամրապնդելու մեխանիզմներ:
– Հիշո՞ւմ եք էլի դեպքեր, երբ ՄԻՊ-ն իր տարեկան զեկույցը ներկայացներ ԱԺ-ում, և նրա հետ նման տոնով խոսեին, ցուցումներ տային:
– Հայաստանում մարդու իրավունքների բոլոր պաշտպանների նկատմամբ, երբ նրանք ինքնուրույնություն են ցուցաբերել, միշտ էլ բացասական վերաբերմունք է եղել: Դա նոր երևույթ չէ: Ես նույնիսկ հիշում եմ այն պատգամավորի անունը, ով ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանի զեկույցի ներկայացման ժամանակ ծաղրեց նրան: Ուզում եմ արձանագրել այն փաստը, որ Հայաստանում ՄԻՊ ինստիտուտը չներմուծվեց ոչ թե գիտակցաբար, այլ ԵԽ պահանջով:
Ինչ վերաբերում է այսօրվա դեպքին, այն փոքր-ինչ տարբերվում է: Այն, որ իշխանությունը երբեք հանդուրժող չի եղել ընդդիմության հանդեպ, փաստ է, բայց այսպիսի անհանդուրժողական վերաբերմունք ցանկացած քննադատության նկատմամբ իշխող ուժի կողմից, անկեղծ ասած, ես չեմ հիշում: Այդ պատգամավորը հավանաբար իրեն ցուցադրելու խնդիր ուներ: Երևի նա փոշմանել է, որ Մարուքյանին խփողներից մեկը չի եղել, և հիմա է ուզում աչքի ընկնել՝ ՄԻՊ-ի վրա հարձակվելով: Եվ ՄԻՊ-ը շատ արժանապատիվ պատասխանեց:
– Իշխանությունները ցանկացած քննադատություն սադրանք են համարում: Որտե՞ղ է այդ սահմանը, և իսկապե՞ս սադրում են իշխանություններին:
– Բացարձակապես: Ուղղակի չեմ էլ ուզում խոսել դրա մասին. դա քաղաքականության այբուբենն է, որ ընդդիմության դերը քննադատելն է, իսկ ինչ վերաբերում է սադրանքին, ապա այն նույնպես Հայաստանի քաղաքական դաշտում շատ մեծ դեր է ունեցել, և հենց սադրանքն է այսօրվա իշխանության համար՝ որպես ընդդիմություն, եղել գործիք:
Ինչ վերաբերում է խորհրդարանական ընդդիմությանը, պետք է ասեմ, որ այնպիսի քաղաքակիրթ ընդդիմություն, ինչպիսին «Լուսավոր Հայաստանն» է, պետք է երազեն ունենալ իշխանությունները, բայց անգամ նրանց չեն հանդուրժում:
Այդ անհանդուրժողականությունը գալիս է վարչապետից, և բոլորն ուզում են ցույց տալ իրենց նվիրվածությունը վարչապետին, և այդ սադրանքները գալիս են հենց նրանցից:
– Ռոբերտ Քոչարյանի գործով 3 ամիս դատական նիստ տեղի չէր ունենում: Այս ամբողջ գործընթացի մեջ Երկրորդ նախագահի իրավունքների խախտում տեսնո՞ւմ եք:
– Մեծագույն ցավով պետք է նշեմ, որ այս 30 տարիների ընթացքում Հայաստանի հասարակական ուժերը, որոնք բազմիցս մասնակցել են մարդու իրավունքների վերաբերյալ տարբեր դասընթացների, ուր շեշտվել է, որ շատ կարևոր է արդար դատաքննության սկզբունքը, որ մարդու իրավունքները պետք է կիրառվեն ցանկացած անձի նկատմամբ՝ անկախ այն բանից, թե ինչպես ենք նրան վերաբերվում, Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ վերաբերմունքը բացարձակապես այդ սկզբունքներից չի ելնում: Նրան դիտարկում են՝ որպես հանցագործ, և նրա իրավունքների մասին ընդհանրապես չեն խոսում: Եվ ցավալին այն է, որ այդպես են վարվում շատ իրավապաշտպաններ:
Ես չեմ ուզում խոսել քրեական գործի մասին, ավարտին ես դրա վերաբերյալ իմ կարծիքը կասեմ, բայց այն, ինչ կատարվում է այս 2 տարում՝ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ կապված, կարող եմ ասել, որ խախտված է նրա արդար դատաքննության իրավունքը:
– Ազգային ժողովում, պատասխանելով պատգամավորների՝ Արցախյան բանակցություններին վերաբերող հարցին, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ասաց. «Չի լինելու այնպես, որ ինչ-որ ուժեր մեզ վախեցնեն, որ մենք գնանք բանակցային սեղանի շուրջ նստենք, ու ձեռներս դողա՝ վայ, հանկարծ սխալ չփռշտանք, որ դա չդառնա պատմություն: Մենք ունենք մեր ժողովրդի լիազորությունը՝ բանակցել հարցի շուրջ: Թող ոչ ոք մեզ չասի՝ էդ ի՞նչ եք բանակցում։ Ինչ որ պետք է, դա էլ բանակցում ենք»: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս հայտարարությունը:
– Արցախի հարցն ինձ համար, և ես շատ կուզենայի, որ յուրաքանչյուրիս համար լիներ առանցքայինը: Եթե հայ ժողովուրդն ունի ապագա, ապա այն անցնում է Արցախով: Կարո՞ղ ենք մենք Արցախը՝ որպես Հայաստան, պահել-պահպանել, ուրեմն Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը կունենան ապագա, եթե ոչ, ապա մենք կարճ ժամանակ անց, իմ ամբողջ հարգանքով դեպի այդ ազգը, կվերածվենք ասորիների, ովքեր հիշում են իրենց փառապանծ անցյալը: Եվ այդ առումով ինձ համար բացարձակապես անընդունելի է վարչապետի խոսքը, թե ինչ ուզենք՝ այն էլ կբանակցենք:
Ոչ, դուք ինչ ուզեք՝ չպիտի բանակցեք: Դուք պիտի բանակցեք այնպես, այնպիսի դիրքորոշում պետք է ունենաք, որ որևէ մեկի մտքով աշխարհում չանցնի, որ Արցախը երբևէ կարող է լինել Ադրբեջանի կազմում: Ժողովրդի անունը մի բերեք: Ես էլ եմ ժողովուրդ, և շատ ավելի ժողովուրդ կա, Արցախում էլ կա: Դուք մեր ներքին լսարանի համար ասեք այնպես, որ մենք հանգիստ լինենք: Վարչապետի շուրթերից պետք է հնչի հետևյալ խոսքը, որ ես պայմանական հանգիստ լինեմ՝ Արցախը երբեք չի լինելու Ադրբեջանի կազմում, և վերջ:
