Կորոնավիրուսի համավարակի սոցիալ-տնտեսական հետևանքները դեռ երկար զգացնել կտան հասարակության հատկապես խոցելի խմբերի համար, որոնց մեջ են նաև սիրիահայերը:
Հայտնի է, որ սիրիահայերի զգալի մասը Հայաստանում ապրում է վարձով բնակարաններում և օրվա հացը վաստակում արհեստագործության, արծաթագործության, սպասարկման ոլորտներում աշխատելու միջոցով: Սակայն այս ամիսներին տնտեսական գործունեության սահմանափակումների հետևանքով շատ սիրիահայեր չեն աշխատել և հնարավորություն չեն ունեցել բնակարանների վարձը վճարել՝ կուտակելով պարտքեր: Հայտնի չէ նաև, թե երբ լիարժեք կվերադառնան բնականոն աշխատանքի ու ի վիճակի կլինե՞ն արդյոք վճարել վարձերն ու մարել կուտակած պարտքերը:
Հիշեցնենք, որ Հայաստանում այսօր ապրում է մոտ 700 սիրիահայ ընտանիք:
Սիրիահայ Սիլվա Հակոբյանն Անկախին հայտնեց, որ իրենց վիճակը նույնպես ծանր է: Ապրում են վարձով, վարձավճարը 100 հազար դրամ է, և արդեն երեք ամիս է՝ վարձն ամբողջությամբ չեն կարողանում վճարել, մաս-մաս են վճարում՝ կտրելով սննդի գումարից:
Պատմում է, որ երեկ վարձը վճարելու օրն էր, և նորից գումար չկար ամբողջը վճարելու: Այդ ապրումներից ճնշումը բարձրացել է, և ինքնազգացողությունն այնքան է վատացել, որ հարևանները շտապօգնություն են կանչել:
«Մենք սովոր չենք այսպես ապրել, մենք միշտ արժանապատվորեն ենք ապրել»,-ասում է տիկին Սիլվան՝ զսպելով հուզմունքը:
Ամուսինը չի աշխատում, աշխատանք չկա: Երեք որդիներից փոքրն առողջական խնդիրներ ունի, մինչև կորոնավիրուսն էլ չէր աշխատում: Մյուս որդիներն աշխատում են ավտոտեխսպասարկմա ոլորտում, բայց վերջին երկու, երկուսուկես ամսում գրեթե գործ չեն արել: Տիկին Սիլվան մինչև կորոնավիրուսը մեկ-մեկ արևելյան ուտեստների պատվերներ էր ընդունում, հիմա պատվեր ընդհանրապես չկա:
«Եթե կառավարությունը գոնե մեր բնակարանների վարձի մի մասը տա, մենք կկարողանանք այս վիճակից դուրս գալ: Բայց հիմա տուն գումար գրեթե չի մտնում, ինչպե՞ս ապրենք և տան վարձն ու կոմունալ վարձերը վճարենք: Շատ դժվար է, շատ: Ասեմ, որ մեր շենքում շատ սիրիահայեր կան, որոնք բոլորն էլ վարձով են ապրում և բոլորն էլ նույն ծայրահեղ վիճակում են»:
«Հայաստանի բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների սփյուռքահայ շրջանավարտների ընկերակցություն» ՀԿ նախագահ Արտեմիս Լեփեջյանը, որի կազմակերպությունը սիրիահայերից բազմաթիվ նամակներ է ստացել սոցիալական խնդիրների վերաբերյալ, դիմել է տասնյակ պետական կառույցների, նույնիսկ ԱԺ խմբակցություններին՝ խնդրելով աջակցել Հայաստանում ապրող սիրիահայերին:
«Նրանցից շատերն աշխատում են սպասարկման ոլորտում՝ տաքսի, ոսկերչություն, ավտոտեխսպասարկում, զոդում, հագուստի և կոշիկի արտադրություն և այլն: Սակայն այս օրերին զրկվել են ապրուստի միջոցներից, և նրանց ընտանիքներն ունեն լրջագույն խնդիր՝ վճարելու տան վարձերն ու կոմունալ ծախսերը: Մենք մոտ մեկ ամիս առաջ դիմել ենք պետական կառույցներին, խնդրել ֆինանսական աջակցություն տրամադրել սիրիահայերին, գոնե մասամբ փոխհատուցել վարձավճարները, բայց սայլը տեղից չի շարժվում: Ոչ ոք չի ուզում սիրիահայերի հարցերով զբաղվել»,-ասում է տիկին Լեփեջյանը:
ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունից, նամակին ի պատասխան, հայտնել են, որ ՀՀ կառավարության կողմից ընդունվել են մի շարք միջոցառումներ՝ ուղղված կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքների չեզոքացմանը, և խորհուրդ են տվել, որպեսզի սիրիահայերը նույնպես դիմեն և ծրագրերում ընդգրկվելու դեպքում օգտվեն:
Այսինքն, փաստացի նախարարությունը մերժել է սիրիահայերին աջակցություն ցուցաբերելու վերաբերյալ կազմակերպության դիմումը:
Պետական որոշ կառույցներ էլ կազմակերպության դիմումը վերահասցեագրել են Սփյուռքի գործերի գլխավոր հանձնակատարի գրասենյակ: Սակայն գրասենյակից պատասխանել են, որ իրենց կառույցն այն պետական գերատեսչությունը չէ, որը ծառայություններ է մատուցում սոցիալական ապահովման բնագավառում, և իրենք կարողանում են լուծումներ առաջարկել միայն անհատական դեպքերի պարագայում՝ դիմելով միջազգային գործընկերներին կամ համապատասխան ՀԿ-ներին, ինչպիսին նաև Արտեմիս Լեփեջյանի ղեկավարած ՀԿ-ն է: Այսինքն, այս կառույցից էլ որևէ դրական արձագանք չի եղել:
Տիկին Արտեմիսը ցավում է, որ կառավարությունը հերթական անգամ անտեսում է սիրիահայերին և կորցնում նրանց լավատեսությունն ու հայրենիքի հետ կապվելու հնարավորությունը, ինչը եղավ նաև սիրական ճգնաժամից հետո, երբ տասնյակ հազարավոր սիրահայեր ներգաղթեցին Հայաստան, բայց չունենալով ապրելու և ինտեգրվելու հնարավորություն՝ հեռացան երրորդ երկրներ: Հիմա հերթը Հայաստանում մնացած մի բուռ սիրիահայերինն է, որոնց թիվն այսօր 6-7 հազարը չի գերազանցում:
«Լավ, մի՞թե դժվար է վարձով ապրող սիրիահայերի վարձավճարները գոնե մի մասով փոխհատուցել: Հարցը ոչ միայն ֆինանսական է, այլև բարոյական: Այդ մարդիկ պիտի զգան, որ պետությունն իրենց չի անտեսում, իրենց թիկունքին կանգնած է»:
Տիկին Արտեմիսն ասում է, որ սիրիահայերի հետ կապված խնդիրները շատ են և չեն սահմանափակվում կորոնավիրուսի համավարակով պայմանավորված իրավիճակով: Պարզապես եղած խնդիրներին ավելացել են նոր և հրատապ լուծում պահանջող խնդիրներ:
Նա հիշում է, որ խորհրդային տարիների 60-ական թվականներին կազմակերպված հայրենադարձության ժամանակ, օրինակ, պետությունը շատ լավ էր պատրաստվել, և հայրենադարձված սիրիահայերին հայրենիքում սպասում էին հատուկ նրանց համար կառուցված բնակարանները: Բնակարանի հարցն այսօր սիրիահայերի թերևս ամենալուրջ խնդիրն է, որն այդպես էլ չլուծվեց՝ շատերին ստիպելով հեռանալ Հայաստանից: Հիմա դրված է գոնե այս ճգնաժամի ժամանակ բնակարանների վարձավճարները մասնակիորեն փոխհատուցելու հարցը, բայց, պարզվում է, նույնիսկ այդ խնդիրը կառավարությունը չի ուզում իր վրա վերցնել:
«Այս վերաբերմունքն ուղղակի ամոթալի է: Մնում է՝ մի նամակ գրենք Ասադին, խնդրենք՝ ինքնաթիռ ուղարկի, վերադառնանք Սիրիա: Երևի էնտեղ սիրիահայերն ավելի լավ կկարողանան իրենց գոյությունը պահել, քան հայրենիքում: Ուրիշ եզրահանգում անել չենք կարող»,-ամփոփում է Արտեմիս Լեփեջյանը:
