Սովորաբար, երբ համեմատականներ են անցկացվում տարբեր երկրների ղեկավարների գործունեությունների միջև, հիմնականում օգտագործում են էմոցիոնալ գնահատականներ: Մի մասի համար նույն փաստը կարող է դրական ընկալվել, իսկ մյուսների համար՝ բացասական: Եվ դրա համար էլ նման գնահատականները մեծամասամբ սուբյեկտիվ բնույթ են կրում:

Սակայն կան նաև օբյեկտիվ ցուցանիշներ, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի նման համեմատականներ իրականացնելը: Օրինակ, կորոնավարակի դեմ պայքարի շրջանակներում այս կամ այն երկրի ղեկավարի գործունեության էֆեկտիվությունը ավելի հեշտ է գնահատել: Քանզի այդ վարակի ցուցանիշը հենց այդ էֆեկտիվության գործակիցն է իրենից ներկայացնում: Սակայն այստեղ էլ կա իր առանձնահատկությունը: Օրինակ, չի կարելի համեմատել ԱՄՆ-ի և Չերնոգորիայի կամ Ռուսաստանի և Դանիայի ցուցանիշները: Քանզի երկրների ծավալների տարբերությունը նույնպես թույլ չի տալիս օբյեկտիվ համեմատություն կատարել:

Այդ տեսանկյունից Հայաստանի իշխանությունների գործունեության էֆեկտիվության ցուցանիշները համեմատելի են Վրաստանի և Ադրբեջանի հետ: Քանզի մենք ապրում ենք նույն տարածաշրջանում, ունենք համեմատաբար համարժեք տարածքային ծավալներ և բնակչություն:

Որպեսզի հասկանանք, թե ինչ էֆեկտիվությամբ է գործում Հայաստանի իշխանությունն այս վիրուսի դեմ, համեմատենք այն հարևան Վրաստանի և Ադրբեջանի ցուցանիշների հետ:

Եվ այսպես, մայիս 20-ի դրությամբ Հայաստանում վարակվածների թիվը կազմում էր 5271 մարդ: Ադրբեջանում այդ ցուցանիշը 3631 էր, իսկ Վրաստանում՝ 713:

Եթե հաշվենք, որ Հայաստանում բնակչության թիվը կազմում է մոտ 3 մլն, Ադրբեջանում՝ մոտ 10 մլն, իսկ Վրաստանում՝ մոտ 3,7 մլն, ապա կարձանագրենք, որ վարակվածների թվով Հայաստանը գերազանցում է Ադրբեջանին մոտ 4,5 անգամ, իսկ Վրաստանին՝ մոտ 10 անգամ: Սրանք էմոցիոնալ գնահատականներ չեն, այլ չոր թվեր են, որոնց հետևում գտնվում են մարդկային կյանքեր:

Ինչ վերաբերում է մահացածների քանակին, ապա նույն օրվա դրությամբ Հայաստանում վիրուսից մահացել էր 67 մարդ, Ադրբեջանում՝ 43, իսկ Վրաստանում՝ 12: Եթե կրկին այս թվերը համեմատենք բնակչության քանակների հետ, ապա կստացվի, որ մեր մոտ մահացածության ցուցանիշը Ադրբեջանից ավելի վատն է 5,75 անգամ, իսկ Վրաստանից՝ 7,6 անգամ:

Եթե փորձենք դուրս բերել այս ցուցանիշների, այսպես կոչված, միջին թվաբանականը, ապա կստացվի, որ Հայաստանի ցուցանիշներն Ադրբեջանից վատն են, ավելի քան 5 անգամ, իսկ Վրաստանից՝ մոտ 9 անգամ:

Այսինքն, մաթեմատիկական լեզվով ասած, ստացանք վիրուսի դեմ պայքարի էֆեկտիվության երեք երկրների գործակիցները:

Սակայն այս ամենին պետք է ավելացնենք նաև այն, որ վիրուսը Հայաստանում, Ադրբեջանում և Վրաստանում տարածվել է դրսից: Այսինքն, զբոսաշրջիկներից է եկել այս վիրուսը տարածաշրջան: Իսկ հիմա հաշվենք, թե, օրինակ, քանի՞ զբոսաշրջիկ է անցյալ տարի եկել Հայաստան: Այդ թիվը կազմում է մոտ 1,9 մլն: Վրաստան է անցյալ տարի այցելել մոտ 9,2 մլն մարդ: Ադրբեջան՝ մոտ 3,1 մլն:

Ստացվում է, որ օբյեկտիվորեն վիրուսն ամենաշատը պիտի տարածվեր Վրաստանում՝ Հայաստանից մոտ 4,8 անգամ ավելի, հետո Ադրբեջանում՝ մեզնից մոտ 1,6 անգամ ավելի: Սակայն, ունենք ճիշտ հակառակ ցուցանիշները: Եթե այդ ցուցանիշները բազմապատկենք իրար, ապա կստացվի, որ Փաշինյանի կառավարման էֆեկտիվության գործակիցը Վրաստանի վարչապետ Գախարիայից ցածր է ավելի քան 35 անգամ, իսկ Ալիևից՝ 8 անգամ:

Այս ցուցանիշները մենք ստացել ենք ոչ թե էմոցիոնալ գնահատականների, այլ մաթեմատիկական հաշվարկի արդյունքում:

Այստեղ չենք հաշվարկել, որ թեստավորումների քանակը Հայաստանում մոտ 10 տոկոսով ավելի է եղել Վրաստանից, սակայն 5,5 անգամ պակաս է եղել Ադրբեջանից:

Իհարկե, այստեղ պետք էր հաշվի առնել նաև ժողովուրդների ընդհանուր մակարդակը: Նրանց կենցաղային կուլտուրայի, պատկերացումների և մենթալիտետի տարբերությունները:

Սակայն, եթե վրացիների մակարդակը կարելի է ավելի բարձր համարել մերինից, ապա հաստատ ադրբեջանցիներինը այդպիսին չի կարելի համարել:

Այս տեսանկյունից, եթե Արսեն Թորոսյանը Վրաստանի պարագան կարող է համարել՝ որպես երջանիկ պատահականություն, ինչը վիճելի է, ապա նույնը չի կարելի ասել Ադրբեջանի մասով:

Վերը նշվածից հստակ երևում է, թե ինչ աստիճանի ոչ արհեստավարժ կառավարում կա Հայաստանում, որն իր որակով համեմատելի չէ ոչ միայն Վրաստանի, այլև նույնիսկ Ադրբեջանի կառավարման որակի հետ: Պարզապես ցավալի է, որ իրեն «հեղափոխական» հռչակած իշխանությունը Հայաստանում իրեն թույլ է տալիս լինել այս չափ ինքնավստահ ու անպատասխանատու: Հանգամանք, որը պիտի վիրավորական լինի մեր ժողովրդի համար:

Սակայն, բացի ոչ պրոֆեսիոնալիզմից, այստեղ կա նաև մաքուր քաղաքական գործոնը:

Սուր ճգնաժամային պայմաններում՝ պատերազմ, բնական աղետ և այլն, սովորաբար երկրի ղեկավարը փորձում է համախմբել հանրությանը իր շուրջ, որպեսզի մարտահրավերին դիմակայելն ավելի էֆեկտիվ լինի: Նույն ուղիով են գնում Ադրբեջանում, Վրաստանում և ողջ աշխարհում: Աշխարհում մատների վրա կարելի է հաշվել այն երկրները, որտեղ դա չի գիտակցվում և, ցավոք սրտի, այդ շարքում է գտնվում նաև Հայաստանը:

Քաղաքագիտական հստակ թեզ է նաև այն, որ նման երկրներում բնական աղետի դեմ պայքարը ձախողված է լինելու: Քանզի պառակտված հանրությունն իր գլխավոր ուշադրության կենտրոնում իրական վտանգը չի պահում:

Սա օբյեկտիվ օրինաչափություն է: Քանզի եթե երկրի ղեկավարը հանրությունը բաժանում է «սևերի» և «սպիտակների», ապա ինչո՞ւ նրա խոսքը պիտի լեգիտիմ լինի հանրության այն մասի համար, որը նրան չի ընդունում:

Նույնիսկ ամենամեծ բռնապետը կարող է համախմբել հանրությանը վտանգի առջև, ինչպես դա եղավ, օրինակ, պատերազմի ժամանակ Ստալինի դեպքում: Քանզի նույնիսկ Ստալինը հասկացավ և կարևորեց գլխավորը երկրորդականից, երբ սկսվեց պատերազմը:

Փաշինյանի պարագայում նրա գլխավոր օրակարգը իր կողմից հռչակված թշնամիների դեմ պայքարն է: Վիրուսը այդ շարքում գտնվում է երրորդ-չորրորդ տեղում: Արդյունքում, վիրուսի իրական լինելու հարցում վստահությունը պակասում է ոչ միայն իր հակառակորդների, այլև կողմնակիցների շարքում: Սա քաղաքագիտական դասագրքային օրենքներից է, որի մասին, ցավոք, չգիտի Փաշինյանը:

Հենց դրա պատճառով է, որ Հայաստանում վիրուսի հանդեպ տարատեսակ բնույթի դավադրական տեսություններն ամենաշատն են տարածված: Եվ այդ հարցում մենք կարող ենք համեմատվել նույն ամերիկացիների հետ, որտեղ, երկրի ղեկավարը նույնպես պառակտելով իր հանրությունը՝ փորձում է քավության նոխազ գտնել, ասենք՝ ի դեմս չինացիների:

Ահա, թե ինչու Հայաստանը չի կարողանա խուսափել տարածաշրջանային «Իտալիա» դառնալու ճակատագրից, եթե երկրի կառավարման ոլորտում արագ փոփոխություններ չլինեն:

Երվանդ Բոզոյան

Քաղաքական մեկնաբան

Աղբյուրը՝ politeconomy.org