Այս օրերին, երբ բոլորիս ուշքումիտքն ուղղված էր սահմանին տեղի ունեցող մարտերին, ստվերի տակ մնաց մի  բացառիկ իրադարձություն, ճիշտ կլինի ասել՝ պատմական: Հուլիսի 17-ին Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանում (ՀՊՏՀ) ռեկտոր ընտրվեց Դիանա Գալոյանը և նույն օրը Բարձրագույն որակավորման կոմիտեում (ԲՈԿ) նա զրկվեց ժամանակին ստացած դոկտորական աստիճանից: Քննությամբ պարզվել էր, որ նրա ատենախոսությունը զգալի մասով գրագողություն է՝ արտագրություն, ինչպես հիմա են ասում՝ copy paste: Իսկ օրենքը պահանջում է, որ ռեկտոր կարող է ընտրվել միայն դոկտորի աստիճան ու պրոֆեսորի կոչում ունեցող և ղեկավար աշխատանքի փորձ ունեցող անձնավորությունը: Հետաքրքիր է՝ ոչ միայն Հայաստանում, աշխարհում երբևէ արձանագրվե՞լ է ևս մի այսպիսի դեպք:

Հիշեցնենք, որ այս աբսուրդի թատրոնը սկսվել էր դեռ մի տարի առաջ: Այն ժամանակ ռեկտորի պաշտոնակատար էր նշանակված երիտասարդ, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Ռուբեն Հայրապետյանը, որի ներդրած կանոններով տվյալ բուհում երկար տարիներ դասավանդած դասախոսների զգալի մասը դուրս էր մնալու: Բառիս բուն իմաստով պատերազմ էր սկսվել նրանց և պաշտոնակատարի միջև, բանը հասել էր դատական ատյաններ, որտեղ վիճարկվում էին ռեկտորի պաշտոնակատարի որոշումները: Անցած տարի «Անկախը» մասնակցեց այդ բուհի ներկայացուցիչներ Արմեն Ղարախանյանի և Գագիկ Ասլանյանի ասուլիսին, որոնք մանրամասն ներկայացրին ռեկտորի պաշտոնակատարի նախագծով ընդունված «Հայաստանի տնտեսագիտական համալսարանի գիտամանկավարժական կազմի ընտրության և տեղակալման կանոնակարգը», որում իսկապես վիճելի և անընդունելի կետեր շատ կային, բացի այդ, մի ամբողջ փաթեթ փաստեր ներկայացրին, որոնք ցույց էին տալիս, որ ռեկտորի պաշտոնակատար, տնտեսագիտության դոկտոր Ռուբեն Հայրապետյանի ատենախոսությունը հիմնականում արտագրված է:  Դրանից հետո ԲՈԿ-ում մասնագիտական խումբն ուսումնասիրեց Հայրապետյանի ատենախոսությունը և եզրակացրեց, որ նշված բանախոսներն իրավացի էին: Ռուբեն Հայրապետյանը հրաժարական տվեց:

Աբսուրդը սկսվեց դրանից հետո: Հայրապետյանի փոխարեն ռեկտորի պաշտոնակատար նշանակվեց Դիանա Գալոյանը: Անհանգիստ դասախոսները բավարարված հանդարտվեցին, մնացին իրենց տեղում, բայց հիմա էլ աղմուկ բարձրացրին ուսանողները՝ ցույց տալով, որ Գալոյանի  ատենախոսությունը նույնպես արտագրություն է: Շատ հետաքրքիր էր նրանց հարցադրումը՝ էլ ինչո՞ւ Հայրապետյանին հանեցիք, բոլորինն էլ արտագրած է, նա գոնե մեզ համար ավելի ընդունելի էր: Իսկ դասախոսական կազմից ձայն-ծպտուն չլսվեց, մանավանդ Գագիկ Ասլանյանից: Այ այսպես: Պարզվեց, որ այս ամբողջ աղմուկ-աղաղակի մեջ գիտությունը որևէ կապ չուներ, սովորական թայֆայական կռիվ էր: Եթե իշխանության հովանավորյալը նաև քո ուզածն է, հոգ չէ, որ արտագրել է, կարևորը  աշխատատեղը պահպանելն է:

Մամուլում արդեն մանրամասն լուսաբանվել է, թե ինչ հապճեպությամբ ու օրենքի խախտումներով է կատարվել տնտեսագիտականի ռեկտորի ընտրությունը, ում սցենարով է կազմակերպվել այդ թատրոնը և ինչ աճպարարություններով է բեմադրվել: Չկրկնենք:

Այդ ամենը Սահմանադրական դատարանի վրա կատարված գրոհից հետո ոչ ոքի այլևս չի զարմացնում: Եթե այս իշխանությունները ոտնատակ են տալիս Սահմանադրությունը, ապա այս կամ այն օրենքի ու կանոնադրության եղա՞ծն ինչ է, որ չանեն: Մարդիկ տառապում են մոլուցքով՝ միայն թե յուրային լինի, և այդ մոլուցքը բավարարելու համար միջոցների մեջ խտրություն չեն դնում: Հետո՞ ինչ, որ փաստացի այդ մոլագարները զոհասեղանին են դրել մեր երկրի օրինականությունը, գիտությունն ու կրթությունը, մեծ հաշվով՝ մեր ապագան:

Լավ, հասկացանք, իշխանություններն այսպիսին են, բայց չէ՞ որ Գալոյանն ընտրվել է համալսարանի խորհրդի քվեարկությամբ: Այն 22 անձինք, որոնք ձայն են տվել Գալոյանին և մնացածները, որոնք ծափահարել են այդ ընտրությունը, իրենց ի՞նչ են համարում, Հայաստանի Հանրապետության օրինապահ քաղաքացի՞, գիտության և կրթության մշա՞կ: Չէ՞ որ սա անձերի հարց չէ, այլ՝ սկզբունքի: Գուցեև Գալոյանը հոյակապ ու սիրված անձնավորություն է, չենք բացառում, բայց նա չի բավարարում օրենքով սահմանված չափանիշը: Մտածե՞լ են, թե ինչ են սովորելու իրենց բուհ ընդունված ուսանողները. արտագրե՞լ: Էլ ինչպե՞ս են պահանջելու ուսանողից իրական գիտելիք ձեռք բերել, ինքնուրույն կուրսային կամ դիպլոմային գրել և որակյալ մասնագետ դառնալ: Այսպե՞ս ենք զարգանալու, այսպե՞ս ենք մասնագետների նոր սերունդ ապահովելու: Էլ ինչպե՞ս ենք ուզում մնացած երկրների հետ նույն սեղանի շուրջը նստել: Վերջապես, էլ ինչո՞ւ պիտի մարդիկ իրենց բերանից կտրեն, դրամ հայթայթեն ու իրենց զավակներին սովորելու ուղարկեն այս համալսարանը, եթե այնտեղ նրանք ո՛չ գիտելիք են ձեռք բերելու, ո՛չ հմտություններ, ի լրումն՝ ձերբազատվելու են բարոյականությունից ու սկզբունքայնությունից, ինչպես հնոտիքից, և ունենալու են միայն մի հավատամք՝ ուզո՞ւմ ես առաջ գնալ և բարձունքներ նվաճել, գիտելիքը կարևոր չէ, պարզապես առկա իշխանությունների սիրելին դարձիր:

Այս իրավիճակում, ահա, մեղքը չգցենք իշխանությունների վրա: Այսպիսին են: Իսկ մե՞նք: Չէ՞ որ այս ամենը կարող էր կասեցվել համալսարանի դասախոսական կազմի և խորհրդի այն 22 անդամների կամքով: Բայց այդ կամքը գոյություն չուներ: 

Մենք կապվեցինք համալսարանի դասախոսներից մեկի հետ, որը, մեր տեղեկություններով, չեզոք անձնավորություն է և որևէ խմբավորման չի պատկանում: Նա զարմացավ մեր վրդովմունքից, թե ի՞նչ եք խառնվել իրար, այդպես էլ պետք է լիներ: Հարցրինք. «Լավ, ձեր համալսարանում կարգին դոկտորներ չկա՞ն, որ առաջադրվեին»: «Իհարկե կան,- պատասխանեց,- շատ կան, բայց չեն առաջադրվում, որ վատամարդ չլինեն»: 

Մեր «վատամարդ ո՞ւմ առջև» հարցը մնաց հռետորական: Փաստորեն, վատամարդ իշխանությունների առջև: Վատամարդ չլինել նշանակում է իշխանությունների աչքում լինել հլու-հնազանդ և persona non grata համարվելու վտանգի տակ չընկնել, իսկ գիտության և առավել ևս կրթության վրա թքած: Փաստորեն, չենք էլ նկատել, թե՞ չնկատելու ենք տվել, որ այս կորոնավիրուսից էլ վտանգավոր «վատամարդ չլինելու» վիրուսը ներսից խժռել է մեր գիտությունն ու կրթությունը: Եվ այդ գործընթացը ցավալիորեն սրընթաց  արագություն է ձեռք բերել այս «նոր» հորջորջված ժամանակներում: 

Անահիտ Հարությունյան