Խորհրդային տարիներին թուրքիան միջոցներ չէր խնայում մերձավոր արևելքի ՀԱՅԱՀՈԾ գաղթ օջախները /ՍԻՐԻԱ, ԼԻԲԱՆԱՆ- ՀԱԼԵՊ ԲԵՅՐՈՒԹ/ հայաթափելու և վաղ թե ուշ պատասխանատվության բեռը իրենից հեռու վանելու համար... ՀԱԼԵՊԸ-ԲԵՅՐՈՒԹԸ ԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԻ ամուր կենտրոններ էին ու թուրքիան թիկունքին զգում էր նրանց ՇՆՉԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ; Հիշեալ ԳԱՂԹՕՋԱԽՆԵՐԸ նաև հզոր ազգային մշակույթի զարթոնքի կենտրոններ էին, որը ամենամեծ ԶԵՆՔՆ էր ԻՆՔՆՈՒԹՅՈՒՆԸ հաստատելու; Հատկապես մեծ էր ՀԱՅ ՎԵՐԱԾՆՎՈՂ ԱՐՀԵՍՏՆԵՐԻ դերն ու նշանակությունը ՄԵՐՁԱՎՈՐ ԱՐևԵԼՔՈՒՄ. Թրքական յաթաղանից մազապուրծ եղած ԱՅՆԹԱՓՑԻ, ՈՒՐՖԱՑԻ, ԿՅՈՒՐԻՆՑԻ, ԱՐԱԲԿԻՐՑԻ, ԶԵՅԹՈՒՆՑԻ , ՊՈԼՍԵՑԻ... ոսկեձեռիկ վարպետ-արվեստագետ-արհեստավորների ժառանգները ոչ միայն վերընձյուղեցին ՀԱՅ ԱՐԾԱԹԱԳՈՐԾ-ՈՍԿԵՐԻՉ ՊԱՊԵՐԻՑ ժառանգածը, այլև տարածաշրջանում դարձան միակն ու անգերազանցելին... Թուրքերը հենց այս վերընձյուղվելուց, փյունիկվելուց էին վախենում ու սարսափում.... Որքան սուր ու անզիջում էր ԳԱՂԱՓԱՐԱԿԱՆ պայքարը Խորհրդային Հայաստանի ու ՍՓՅՈՒՌՔՒ միջև այնքան էլ ԽՈՐՆ ԷՐ ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐԸ ԴՐՍՈՒՄ, և որքան էլ զարմանալի թվա, թեև առերես հակասությունը կար, բայց ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ թաքուն-անթաքույց ազդակներ էին ուղղորդվում ՍՓՅՈՒՌՔ, հատկապես ՍԻՐԻԱ-ԼԻԲԱՆԱՆ , ՀԱՅՈՒԹՅԱՆԸ ՍԱՏԱՐ ՈՒԺԵՐԻՆ...... Թերթեք այդ շրջանին վերաբերող արդեն պատմություն դարձած էջերը ու կտեսնեք որտեղից ուր ենք հասել... Ում մտքով կանցներ, որ տասնամեակներ անց, կհորինվի ,,ՍՓՅՈՒՌՔԻ ՀԱՆՁՆԱԿԱՏԱՐ,, փքուն մի անանուն ՊԱՇՏՈՆ ու պաշտոնեան էլ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՆԵՐԳԱՂԹԱԾ, ՀԵՏՈ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ արտագաղթած ՄԵԿՆ Է ԼԻՆԵԼՈՒ, որի երեկաներում ,, ասորական-արաբական-եզդիական-քրդական ....,, ԻՆՏԵՐՆԱՑԻՈՆԱԼ արյունն է հոսում...