Թուրքերն իրենց այսօրվա հզոր պետության համար պետք է շնորհակալ լինեն Քեմալ Աթաթուրքին ում ազգայնական գաղափարախոսության /քեմալիզմ/ ու դրա գործնական իրացման արդյունքում Թուրքիան նվազագույն կորուստներով դուրս եկավ Առաջին աշխարհամարտում կրած պարտությունից, չկորցրեց իր քաղաքական ու ֆինանսական ինքնիշխանությունը ու հիմք դրեց հզոր հանրապետության ձևավորմանը։
Տեսակով հետադիմական, բայց բովանդակությամբ առաջադիմական այդ գաղափարախոսությունն ու դրա հիման վրա ձևավորված վեց նետերի բանաձևն ընկավ նորաստեղծ թուրքական պետության հիմքում։ Պարադոքսն այն էր, որ հետադիմական ազգայնականությունը Թուրքիայում բերեց հեղափոխականն ու առաջադիմական փոփոխություններ՝ պետությունը դրվեց սեկուլիար կառավարման /կրոնի և պետության տարանջատում/ մոդելի վրա, սկսվեց մշակութային և տնտեսական ռեֆորմացիա, երկրի «եվրոպականացում»։
Մեզ` հայերիս նույնպես բախտ է վիճակվել ունենալ ազգի նման փառապանծ զավակ՝ Նժեհը։ Նույն այն ժամանակ, երբ Քեմալը հաջողությամբ պայքարում էր իր երկրի ինքնիշխանության կորստի դեմ, Նժդեհը Զանգեզուրում հիմնեց «Դավիթբեկյան Ուխտեր» կոչվող միությունը և երդվեց պայքարել հայրենիքի ազատության համար։ Նժդեհը, ճիշտ է, ամբողջ կյանքում հավատարիմ մնաց իր ուխտին, սակայն հայրենիքն իր ազատությունը կորցրեց։ Թուրք-բոլշևիկյան զույգը պատառ-պատառ արեց Հայաստանն ու մեզ, ըստ էության, մեկընդմիշտ զրկեց միացյալ Հայաստան ունենալու գործնական հնարավորությունից։
Այսօր ունենք մեզնից հայրենիքի կտոր փախցնելու ցանկությամբ տոգորվող հզորագույն Թուրքիա և կրկին՝ ծվեն-ծվեն եղած Հայաստան։ Սրա հիմքում, իհարկե, կան նաև օբյեկտիվ պատճառներ, սակայն իմ կարծիքով փաստակազմի գերագույն մասը սուբյեկտիվ դաշտում է։ Այսինքն, խնդիրն ընդամենը մեր ընտրության մեջ է։
Ստացվում է, որ այժմ կրկին նույն ճամփաբաժանին ենք։ Կամ վերադառնալ նույն կետին և շարունակել մարտնչել մեր ազատության համար Դավիթբեկաբար կամ տրվել ազատ անկմանն ու լավագույն դեպքում կրկին հայտնվել ռուսական գրկում՝ կորցնելով արժանապատվորեն մաքառելու և վերջնարդյունքում հզոր Հայաստան ստեղծելու հազարամյակ ձգվող մեր երազանքը։ Ապացուցված է, որ երկրորդը փրկություն չէ, այլ փրկության իմիտացիա։
Խաղաղ ու հանգիստ պայմաններում այդ երազանքը բոլորի շուրթերին է ու բոլորը խոսում են Հայաստանի ինքնիշխանության կարևորության մասին, իսկ ծանրագույն ժամանակներում այն բոցկլտում է միայն ազգայնականների սրտերում։
