Մարտի 3-ին նշվում է Գրողների միջազգային օրը: Այս առիթով էլ հանդիպել ենք բանաստեղծ, «Դարակ» հրատարակչության տնօրեն Աշոտ Գաբրիելյանի հետ՝ զրուցելով օրվա թեմայից բխող տարբեր հարցերի շուրջ:

-Պարոն Գաբրիելյան, «Դարակ» հրատարակչության գրքերն այսօր որքանո՞վ են համալրում ընթերցողների գրադարակները:  

-Ուրախությամբ նկատում եմ, որ մեր հրատարակած գրքերը շատ ընթերցողների դարակներում արդեն ունեն իրենց պատվավոր տեղը: Վերջին տարիներին գրահրատարակչական ոլորտում աշխուժություն է տիրում, բայց, միևնույն է, կան նկատելի բացեր, որոնք լրացնելու միտումով հենց ստեղծել ենք «Դարակը»: Սա մի ընթացք է, որը գնալով ավելի մեծ թափ է առնելու:  

-Ո՞ր գրքերի հրատարակումն եք համարում առաջնային:

-Այսօր շուկայում կա մանկական գրականության առատություն, բայց գալիս է մի տարիք, որի համար չկա համապատասխան գրականություն: Ուստի մեծ ուշադրություն ենք դարձնում պատանեկան, երիտասարդական գրականությանը, որ շարունակականություն ապահովենք: Մեր երկրորդ միտումը դաշտում փաստավավերագրական ժանրի ստեղծագործությունների թվի ավելացումն է: Տարբեր մասնագիտությունների պատմության համար կարևոր հենք հանդիսացող այդ գրքերը  մեզանում գրեթե բացակայում են: Մեծ ուշադրություն ենք դարձնելու նաև թարգմանական գրականությանը: Ցավոք, մեր ռեսուրսներն այդ ոլորտում շատ քիչ են, որի պատճառով էլ չենք հասցնում համաչափ հետևել համաշխարհային գրականության զարգացումներին:    

Ի դեպ, ժամանակին, երբ շատ դեպքերում գրահրատարակչությունը պետական մակարդակով հովանավորելը զարկ էր տալիս գրչակների առատությանը, և տպագրվում էին այնպիսի գրքեր, որոնք ո´չ շուկային էին պետք, ո´չ պատմությանը, ո´չ էլ մասնագետների ինչ-որ խմբի, այսօր գրահրատարակչության ոլորտում պետականորեն բացառվում է ֆինանսավորումը, ինչը բավականին զտել է դաշտը: Հրատարակիչները տարբեր մոտեցումներ են որդեգրում, որ տպագրեն իրոք արժեքավոր գործեր: Լավ ստեղծագործությունը չի կարող չհասնել ընթերցողին:  

-Գրե՞լն է ավելի հեշտ, թե՞ ասելիք ունեցող գրող գտնելն ու հրատարակելը:

-Այսպես ասեմ՝ դու կարող ես մի ամսում մի քանի գիրք հրատարակել, բայց այդ նույն ընթացքում հաստատ գիրք չես գրի: Հրատարակչությամբ զբաղվելիս երբեմն  ափսոսանք եմ զգում, որ գրելուս ժամանակը պակասում է, բայց այդ զգացողությունը փարատվում է այն մտքով, որ այս պահին օգտակար գործ ենք անում:  

-Ավելի հաճախ տպագրում եք հա՞յ գրողների, թե՞ թարգմանություններ եք անում:  

-Մեր ծրագիրը շատ բազմազան է: Իրականում երկուսի անհրաժեշտությունն էլ կա, որովհետև առանց հաջողված թարգմանական գրականության տեղում լավ գրականություն չես ստեղծի: Բայց շատ ուրախալի է, որ մեր երիտասարդ ընթերցողների մի զգալի մասը նախընտրում է կարդալ հայ, հատկապես, արդի փուլի հեղինակներին, որովհետև նրանց միջավայրն ընկալելն ավելի հեշտ է ու հետաքրքիր: Մինչև այս պահը հայ հեղինակներից հրատարակել ենք Վարդգես Պետրոսյանին: Պատրաստվում ենք տպագրել Գրիգոր Բալասանյանին, Մկրտիչ Սարգսյանին, այսպես ասած, 1960-ականների գրքերն ենք ցանկանում վերադարձնել ընթերցողին: Նաև հատուկ «Վերադարձ» մատենաշարով տպագրել ենք երկու գիրք՝ Կարա-Դարվիշի «Կյանքի ջութակը» և Ռենի «Ծերացած աստվածն ու սատանան»: Այս մատենաշարով էլ փորձելու ենք վերադարձնել 20-րդ դարասկզբի մոռացության մատնված հեղինակներին:  

Թարգմանության առումով փորձում ենք թարգմանել համաշխարհային գրականության ժամանակակից հեղինակներին՝ ըստ եվրոպական շուկայի վրա ունեցած նրանց ազդեցության:  

-Դուք խոսեցիք Ձեր հրատարակչության երկու մատենաշարերից, բայց դրանք ավելի շատ են: Անդրադառնանք նաև մյուսներին:  

-«Գեղադիտակ» մատենաշարով հրատարակում ենք 10-14 տարեկան երեխաների համար նախատեսված գրքեր, որովհետև, ինչպես արդեն ասացի, հենց այդ տարիքային շրջանում շատ մեծ բաց կա. անընդհատ թվարկվում են միայն մի քանի հեղինակներ: Արդեն որոշել ենք հրատարակել Լայմըն Ֆրենկ Բաումի բոլոր ստեղծագործությունները: Տպագրել ենք Մարկ Տվենի մինչև այժմ հայ ընթերցողին անհայտ ստեղծագործությունները: Ընդհանուր առմամբ նախատեսել ենք հրատարակել մոտ 15 գիրք այդ  մատենաշարով:  

Ունենք «Ճանապարհ» մատենաշարը, որի շրջանակներում հրատարակելու ենք կենսագրական բնույթի ստեղծագործություններ՝ որպես օրինակ բերելով հայտնի մարդկանց անցած ճանապարհը:  

«Ֆեմինա» մատենաշարում ընդգրկված են լինելու միայն կին հեղինակների ստեղծագործություններ, բայց այնպիսի, որոնք բարձրացնում են կանանց իրավահավասարության հարցերը:  

«Ժամանակ» մատենաշարով տպագրվելու են փաստավավերագրական գործեր: Արդեն ունենք երկու գիրք՝ Հովիկ Չարխչյանի «Անժամանակ» գիրքը (ներկայացնում է տարբեր արվեստագետների մասին մինչ այժմ անհայտ դրվագներ) և Աննա Բաբաջանյանի «Դա եղել է այսպես...» գիրքը, որը վերաբերում է  հայ կինոյում հանդիպած և մինչ այժմ ընթերցողին անծանոթ երևույթներին ու թանգարանային բացառիկ նմուշների պատմությանը:

-Կարծես թե հանդիպումների շարք եք սկսել՝ «Մի բան պոեզիայից» խորագրով:

-Մենք գրահրատարակչության ոլորտում, ոչ միայն հայկական շուկայում, այլև միջազգային շուկայում, նկատում ենք պոեզիայի նկատմամբ հետաքրքրության անկում: «Մի բանի...» միջոցով  փորձում ենք հենց այդ բացը լրացնել ժամանակակից հեղինակների հետ կազմակերպած հանդիպումների միջոցով: Պոեզիայի փոքրաթիվ սիրահարների համար ցանկանում ենք ստեղծել մի անկյուն, որտեղ նրանք կարող են չկտրվել ժամանակակից պոեզիայից և հետևել զարգացումներին:  

-Տարիներ առաջ որևէ գրողի փողոցում հանդիպելը հետագայում դառնում էր եկող սերունդներին  պատմելու նյութ:

-Դա ավելի շուտ աշխարհայացքի խնդիր է: Իհարկե, այն ժամանակ կային լավ գրողներ, և օրինակելի է, որ երեխաները ճանաչեն ժամանակակից հեղինակներին, բայց այդ մեծարումը շատ դեպքերում չափազանցված էր: Միշտ պիտի արժեքավորը գնահատվի. այն ժամանակ մեծարված գրողներից շատերի անունն այսօր այլևս ոչ մեկ չի տալիս: Դա նշանակում է, որ այդ ամենը զուտ  պետական քարոզչության արդյունք էր և ուներ գրողներին իրենց հատուկ քարոզչությանը ծառայեցնելու նպատակ:  

-Ի՞նչի մասին է գրում ժամանակակից գրողը:

-Հենց իր ժամանակի: Համոզված եմ, եթե պատմության դասագրքերը վերանան, ես ժամանակակից գրողների ստեղծագործություններով կարող եմ վերականգնել մեր օրերը: Ընդ որում, եթե պատմության մեջ ամրագրված են միայն թվականները, ապա գրականությունը տալիս է համընդհանուր պատկերացում: Կարող է՝ ինչ-որ մարդիկ հեգնեն, բայց ես առանց վախենալու ասում եմ՝ մեր գրականության մեջ այսպիսի լավ շրջան, թե´ խոսքի ազատության (հաջողում են այն գրողները, որոնք լիարժեք ազատ են ներսից ու պատրաստ են ամեն ինչի այդ ազատության համար), թե´ բազմաժանրության ու խայտաբղետության տեսակետից, մենք չենք ունեցել: Տարիներ հետո կփաստեն այս երևույթը, բայց ես ուրախ եմ, որ միտումը կա և գնալով ավելի տեսանելի է դառնալու:  

-Ի՞նչ խնդիրներ են վերհանում մեր գրողները:  

-Այդ խնդիրները շատ են՝ հասարակական, քաղաքական և այլն: Եթե բացեք մամուլի էջերը, կհանդիպեք շատ հարցերի, որոնք բոլորն էլ հետաքրքրում են մեր գրողներին: Չկա խնդիր, որ գրողներն անտարբերության մատնեն: Անգամ լինում է, որ մի քանի գրող միևնույն ժամանակ արտահայտվում են մի հարցի մասին, երբեմն էլ ժամանակից շուտ եզրակացություններ են անում քաղաքական զարգացումների վերաբերյալ: Կարևորը, որ գոնե մեր ժամանակներում հասկացվի՝ գրականությունը չի ծառայում քարոզի, այն պարզապես անդրադառնում է իրականությանը: Եվ ընդհանրապես գրականությունը երբեք այդ դերը չպիտի վերցնի իր վրա: Խորհրդային շրջանում շատ գրողներ քարոզ էին կարդում, ինչը հատուկ էր հրապարակախոսությանը, բայց այսօր, երբ  այդ հրապարակախոսություն ասվածը լցված է ամեն տեղ, թեկուզ հենց սոցցանցերում, գրականությունն այդ ֆունկցիան այլևս իր վրա չի վերցնում: Այն ավելի է մաքրվում, ավելի շատ զբաղվում ինքն իրենով: Շատերը հիասթափվում են մերօրյա գրականությունից, որովհետև այնտեղ քարոզ և ուղղորդում չեն տեսնում, ինչպես սովորեցրել են իրենց: Գրականության ընկալումը փոխվում է բոլոր  դարաշրջաններում, ու մենք պիտի պատրաստ լինենք դրան՝ վեր կանգնելով բոլոր կաղապարված պատկերացումներից:  

-Հասկանու՞մ են այսօր հայ և օտարազգի գրողներն իրար:

-Աստիճանաբար սառույցը հալվում է, շփումները դառնում են առավել հաճախակի: Այդ ամենի արդյունքում նաև նկատում ենք, որ հայ գրողները ճանաչված եվրոպացի գրողներից մի քանի գլուխ բարձր են, բայց այստեղ ուրիշ հարց կա, և դա բնավ լեզվի խնդիրը չէ: Մանավանդ, որ այսօր հայ գրողների՝ տարբեր լեզուներով թարգմանվելու աշխարհագրությունը մեծացել է: Էսթետիկայի առումով հայ գրողներն ավելի ուժեղ են, բայց պիտի հասկանալ՝ եվրոպական քաղաքականությունը նաև գրականության միջոցով վերցնում ու տարածում է այն, ինչն իրեն անհրաժեշտ է, իսկ շատ հայ գրողների ստեղծագործություններ այդ ծիրի մեջ չեն մտնում: Եվ ընդհանրապես խնդիրները գնալով ավելի գլոբալ են դառնում, որովհետև աշխարհը փոքրանում է, և նեղ ազգային հարցերը մղվում են ետին պլան:  

-Ո՞վ է գրողն, ի վերջո:

-Գրողները հետաքրքիր ճակատագրերով մարդիկ են: Եվ հենց այդ բազմազանությունն է գրականության համար դառնում առավելություն: Գրող լինելն, իհարկե, մասնագիտություն է, բայց այն հատուկ չեն սովորում: Նաև մենք սպասում ենք, որ եթե մարդը գրող է, ուրեմն պիտի գնա, հասնի իր բարձրակետին, բայց եթե անգամ տվյալ գրողը չի հասնում տվյալ կետին, մեկ է, նա էլ ինչ-որ ձևով օժանդակում է ընդհանուր գրական մթնոլորտի ձևավորմանը:  

Այսօր աշխատում ենք անել հնարավոր ամեն բան գրողներին նաև ֆինանսապես կայացնելու և օգնելու նպատակով: Միջազգային շուկան հենց այդ քայլերից մեկն է: Խոսքն, իհարկե, լավ գրողների մասին է, որովհետև խորհրդային շրջանում հաճախ զուր տեղը երես են տվել գրողներից շատերին՝ ընձեռելով հասարակության մյուս անդամներից զուտ գրելով մի քանի անգամ ավելի շատ վաստակելու հնարավորություն:  

-Ի՞նչ մտահղացումներ ունեք այս տարվա համար:    

-Այս տարի նպատակս է ընթերցողին հասցնել նվազագույնը 60 գիրք, որոնց մեջ անպայման լինելու են մեր ժամանակակից գրողները: Արդեն ունենք մի քանի պայմանավորվածություններ շատ հայտնի գրողների հետ, բայց զուտ նրանց չվնասելու համար անուններ չեմ ցանկանում տալ:

-Իսկ լավ գրողների անուններ կթվարկե՞ք:

-Արձակում կտամ երկու անուն՝ Հրաչյա Սարիբեկյան և Արամ Պաչյան, չնայած, որ վերջինս այսօր մի քիչ հազվադեպ է երևում մամուլում: Պոեզիայի առումով շատ կան՝ Հուսիկ Արա, Կարեն Անտաշյան, թեկուզ Անահիտ Ղազախեցյան, որ լինելով շատ երիտասարդ, ընտիր պոեզիա է բերում: Մի քիչ ավագ սերնդի մեջ ավելի շատ են անունները՝ Ներսես Աթաբեկյան, Տիգրան Պասկևիչյան, Մարինե Պետրոսյան և այլն:

-Ի՞նչ մաղթանքով կամփոփեք զրույցը:

-Ամբողջ կյանքում պիտի ձգտես լուսավոր ինչ-որ մի բան անել: Մարդ պիտի կարողանա գոհանալ իր արածով: Դա անպայման իր արդյունքը տալիս է: Երբ մարդն իր արածից բավարարվածություն չի ստանում, հաստատ այդ գործը թերի է անում, առանց նվիրումի:  

Ես ավելի շատ կցանկանայի ինչ-որ բան մաղթել ոչ ընթերցողներին: Կցանկանայի, որ ամեն տարի տպագրվող հազարավոր գրքերի մեջ նրանք գտնեն իրենցը ու դրանով  կապվեն գրականությանը: Եվ կտեսնեն, որ գիրքն իրենց կյանքն էլ կփոխի, մոտեցումներն էլ, աշխարհայացքն էլ ու, ամենակարևորը, մարդուն կտա ինտելեկտուալ գերազանցություն:  

           Արփի Խաչատրյան