Մեզանում գրական հանրագիտարանի առաջնեկի՝ ՛՛Հովհաննես Թումանյան՛՛-ի ՛՛Անձնանուններ՛՛ բաժնում քիչ չեն օտարազգիները։ Դրանցից մեկն էլ ուկրաինացի բանաստեղծ, պետական-հասարակական գործիչ Պավլո Տիչինան է։ Մորաքրոջս ընտանիքին այցելելու առաքելությամբ պարբերաբար լինում եմ Երևանի Տիչինայի անունը կրող փողոցում։

Լրագրողական հետաքրքրությունից ելնելով վերջերս այդ փողոցում 17 պատահական անցորդների հարցրի փողոցի անվանումը։ 14-ը գիտեին, որ Տիչինայի անվան փողոցն է, բայց ընդամենը 7 հոգի կարողացան պատասխանել․՛՛Ո՞վ է Պավլո Տիչինան՛՛ հարցին, այն էլ ոչ ամբողջական։

Նրա գրքերից ՛՛Արծաթափայլ գիշերով՛՛ ժողովածուն հիշեց միայն տարեցներից մեկը, ով նաև գիտեր, որ նա եղել է Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, նաև լուսավորության նախարար։

Ես տարիներ առաջ մամուլում արված իմ ՛՛Իսկ ինչի՞ համար են անվանակոչությունները՛՛ հարցադրումը հիշեցի։ Բայց դրան անդրադառնալը չէր ամենևին նպատակս։ Պարզապես գիտեի, որ այս տարվա հունվարին լրացել է Պավլո Տիչինայի 130-ամյակը և մնացել աննկատ։ Մերոնց շա՞տ ենք հիշում, որ ուկրաինացուն հիշենք, կմտածի ընթերցողը։ Նա իրավունք ունի այդպես մտածելու։
Բայ՞ց․․․
Միայն ՛՛Հովհաննես Թումանյան՛՛ հանրագիտարանում յոթ անգամ հիշատակվում է Պավլո Տիչինայի անունը, դրանցից մեկը նրան նվիրված բառահոդվածն է գրքի 1117 էջում։ 1939թ․ Խորհրդային Հայաստան այցելելուց հետո Տիչինան մեծ հետաքրքրություն է հանդես բերել Հովհաննես Թումանյանի կյանքի և ստեղծագործությունների հանդեպ, գրել է ՛՛Հովհաննեսի մանկությունը՛՛ բանաստեղծությունը, թարգմանել է Թումանյանի բանաստեղծություններից և տպագրել ՛՛Կանաչ ախպեր՛՛ /1940թ․/ ժողովածուում։

Նա Թումանյանի մասին գրել է․ ՛՛Ինչպիսի հմտությամբ է նա կարողանում խոսել երեխաների հետ։ Նրա մանկական ոտանավորները, հեքիաթները, պատմվածքները համաշխարհային պոեզիայի իսկական մարգարիտներ են․․․՛՛։ Տիչինան թարգմանել է Հովհաննես Թումանյանի ՛՛Այվազովսկու նկարի առջև՛՛ բանաստեղծությունը, ՛՛Անցկացան․․․՛՛, ՛՛Ե՛տ եկեք․․․՛՛ քառյակները, ՛՛Գիքոր՛՛, ՛՛Գելը՛՛՛, ՛՛Եղջերուն՛՛ պատմվածքները, ՛՛Անհաղթ աքլորը՛՛, ՛՛Սուտասանը՛՛, ՛՛Ուլիկը՛՛ հեքիաթները, ՛՛Մի կաթիլ մեղր՛՛ բալլադը, ՛՛Անուշ՛՛ պոեմը, որտեղ, ինչպես նշել է Վիկտոր Կոչևսկին ,կարողացել է այնպես անել, որ Թումանյանի հերոսները խոսել են ուկրաիներեն, ընդսմին մնալով ոչ միայն մնալով պարզապես հայեր, այլև լոռվա սարերի գյուղացիներ։

Դիպուկ և հոգեբանական կերպարների մեջ մեր վարպետը պահպանել է ամեն ինչ, նույնիսկ նվազագույն մանրուքներըե։ Տիչինան 1952-ին իր շուրջը համախմբելով Ուկրաինայի նշանավոր գրողների, կազմել, խմբագրել և հրատարակել է հայ գրականութփյան հատընտիր, որտեղ զետեղել է Թումանյանի ստեղծագործությունների իր թարգմանությունները։ Տիչինան ժամանակին պարգևատրվել է ՀԽՍՀ ԳԽ նախագահության պատվոգրով։ Կարծում եմ ասվածը նկատելի ուրվագծեր են անմահ լոռեցու դիմապատկերին, ուրվագծեր, որ թելադրում են խորհել ՛՛Ինչի՞ համար են անվանակոչությունները՛՛ հարցի շուրջ ու մոռացության չտալ երևելիների հոբելյանները։

Վաղարշակ ՂՈՐԽՄԱԶՅԱՆ