EADaily-ի թղթակիցը զրուցել է ռուսաստանցի պատմաբան Օլեգ Հայրապետովի հետ Արևմուտքի հովանավորությամբ հերթական հակառուսական միջադեպի կապակցությամբ: Խոսքը վերջին օրերին տեղեկատվական դաշտում շրջանառվող մի թռուցիկի մասին է, որը բաղկացած է 23 կետից: Այդ թղթի հիմնական բովանդակությունն այն է, որ հայ ժողովրդի բոլոր դժբախտությունների պատճառը պատմականորեն Ռուսաստանն է:
«Իհարկե, պատմության մասին կարելի է երկար խոսել: Բայց այն, ինչ գրված է այդ քարոզչական թղթում, լրիվ զառանցանք է: Այլ հարց է, թե ինչու է դա հիմա ի հայտ գալիս և ինչ նպատակ է հետապնդում այդ քարոզչությունը»,- կարծում է զրուցակիցը:
Նրա համոզմամբ, նման մտքերը կարող են հաջողությամբ տարածվել միայն այն դեպքում, երբ ուղղվեն խոցված հոգեբանությամբ կիսագրագետ մարդկանց:
«Այժմ,Հայաստանի ինքնուրույն գոյության 30 տարիներից հետո ի՞նչ ենք տեսնում, ինչպիսի՞ն է այդ 30-ամյակի արդյունքը: Չեմ խոսի բանակի մասին: Միջնակարգ դպրոցի տապալում, բարձրագույն կրթության լիակատար կոլապս… Այ հենց վերջերս Երևանում խորհրդաժողով էր անցկացվում, այնտեղ հայ պատմագիտության լավագույն ներկայացուցիչներն էին: Խորհրդաժողովը նվիրված էր Հայաստանի համար այնպիսի ցավոտ հարցի, ինչպիսին Կարսի պայմանագիրն է: Եվ այնտեղ հիմնականում ակադեմիկոսներ էին, պրոֆեսորներ, մարդիկ, որոնք 60-70 տարեկան են: Նրանք վաղուց ի վեր չեն աշխատում, հայ պատմագիտությունը համաշխարհային գիտության ծայրամասում է: Գիտնականներն աղբյուրներով չեն զբաղվում, շրջանառության մեջ չեն դնում նոր տվյալներ ու նոր պատմական աղբյուրներ: Նրանք տապակվում են սեփական յուղի մեջ,- կարծում է պատմաբանը:- Առհասարակ այնպիսի զգացողություն ունեմ, որ ինքնուրույն Հայաստանի արդյունքը… Դե, չեմ ուզում ասել, որ Հայաստանի ողջ մտածող հատվածը դուրս է մղված, բայց մեծ թվով մարդիկ, որոնք կոչված են ինտելեկտուալ աշխատանքի, լքում են հանրապետությունը հեռանկարների որոնումներով»:
Նրա խոսքով՝ այսօրվա Հայաստանին այդ ամենը պետք չէ, և այսօրվա Հայաստանի էլիտայի տիպական ներկայացուցիչը Նիկոլ Փաշինյանն է.
«Եթե ժողովրդավարությունը ենթադրում է ժողովրդի ներկայացուցչի ընտրության հնարավորությունը իշխանության համար, հարկ է խոստովանել, որ պարոն Փաշինյանը բավական մանր, չնչին մարդ է՝ ահռելի հավակնություններով, բայց տկար ինտելեկտուալ առումով, խորամանկ և ցինիկ բանսարկու, որը ոչնչից չկարողացավ գլուխ հանել, բացի իշխանությունը պահելուց: Նա էլ հենց, կարճ ասած, ներկայիս հայկական էլիտայի տիպիկ ներկայացուցիչն է: Ահա այն լակմուսի թուղթը, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այժմ հայ ինտելեկտուալ էլիտան: Նայեք Փաշինյանին. հիստերիկ, դեմագոգ, վախկոտ, որը պատերազմի ժամանակ, երբ հարկ էր համաձակ որոշումներ կայացնել, գտնվում էր ինչ-որ տեղ ֆեյսբուքում, վիրտուալ ղեկավար այն պայմաններում, երբ իրական իշխանություն էր անհրաժեշտ»:
Հայրապետովի համար միանգամայն ակնհայտ է, որ Երևանում այժմ ամեն տեսակ փաշինյանները հարցն այսպես են դնում. հիմա ղարաբաղը մեր պատասխանատվության գոտին չէ, այլ Ռուսաստանի: Թե ինչ կլինի 4,5 տարի անց, հայտնի չէ: Պահել այն առանց Ռուսաստանի հնարավոր չէ: Կկարողանա՞ Ռուսաստանը դիմակայել թուրք-ադրբեջանական դաշինքին և երկարացնել խաղաղապահի մանդատը, հայտնի չէ: Հետևաբար այն մարդիկ, որոնք այժմ գտնվում են Երևանում, նկատի ունի ցինիկ մարդկանց, նախապես պատրաստում են պատասխանատվությունը Ղարաբաղում հայության վերջնական տապալման համար: Եվ այդ պատասխանատվությունը պետք է դրվի ոչ թե նրանց վրա, ովքեր տանուլ են տվել այդ ամենը, այլ ինչ-որ ուրիշ մարդու կամ երկրի վրա: Հարց է ծագում, ո՞ր երկրի: Իհարկե Ռուսաստանի:
«Այ հիմա, այսօրվա օրով ո՞վ է պաշտպանում Գանձասարը, Դադիվանքը և Ամարասը, ո՞վ է փաստացի պաշտպանում Զանգեզուրի սահմանները: Պատասխանը պարզ է: Եվ հարց է, թե ով դա կանի 4,5 տարի անց: Եվ այն ժամանակ, երբ տեղի է ունենում Բաքվի ու Անկարայի մերձեցումն ու միավորումը, Երևանի ընկերները քարոզչություն են տանում այն մարդկանց դեմ, որոնք այժմ Ղարաբաղի հայության գոյատևման միակ երաշխիքն են: Սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ այդ ամենի պատվիրատուներին, իսկ նրանք նստած են Երևանում, այդ հայկական Ղարաբաղը պետք չի եղել դեռ պատերազմից առաջ: Ինչը և նրանք բացեիբաց ասում էին»:
Հարցին, թե ինչ է մտածում վերջերս Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի այն հայտարարության մասին, թե պետք է վերանայվեն Թուրքիայի հետ հարաբերությունները, Հայրապետովը կարծում է, որ նպատակը թուրքերի փոխարեն ռուսներին թշնամի դարձնելն է, և դա ֆանտաստիկա չէ, նրանք արդեն աշխատում են այդ ուղղությամբ: Պատմաբանը բնավ դեմ չէ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները բարելավելուն: Բայց ամբողջ հարցն այն է, թե ինչ պայմաններով, ինչ գնով ձեռք կբերվի այդ խաղաղությունը:
Ինչի՞ կհանգեցնի իրականում այս վեկտորների փոփոխությունը: Ենթադրենք՝ Ռուսաստանի՝ որպես թշնամու կերպարի քարոզչությունը հաջողվում է և պահանջում են հեռացնել նրա զորքերը, Թուրքիայի հետ բարեկամության պայմանագիր են կնքում և այլն: Ինչպիսի՞ն կլինի արդյունքը:
«Տեղի հայկական իշխանությունները բավական հետևողականորեն գործում են Հայաստանը թուրքական պրոտեկտորատի վերածելու ուղղությամբ,- պատասխանում է պատմաբանը:- Երբ ես առաջին անգամ ասացի այդ մասին, ոմանք դա ֆանտաստիկ սցենար համարեցին: Բայց չէ՞ որ քայլ առ քայլ իրականացվում է դա: Երևանի առնչությամբ չեմ ուզում Կասանդրայի դեր խաղալ, այսուհանդերձ չեմ կարող չասել, որ զինվորական ընդդիմությունը Փաշինյանին պարտություն կրեց, և արտահերթ ընտրություններ են լինելու: Թե ինչպես դրանք կընթանան ժողովրդավարական հայացքներով մարդկանցով, շատ լավ գիտենք: Ըստ ամենայնի, Փաշինյանը կպահպանի հսկողությունը կառավարության վրա և կշարունակի երկիրը կործանման տանել: Դե էնտեղ նրա կառավարման հետևանքով հավանաբար կմնա ներկայիս Հայաստանի մեկ երրորդը, դա կլինի ինչ-որ ինքնավարություն Թուրքիայի Հանրապետության ազդեցության գոտում: Փոխարենը, ինչպես ասում են փաշինյանները, այնտեղ ժողովրդավարություն և առաջընթաց կլինի: Մնացածների համար հնարավոր է, որ լավ լինի, հնարավոր է՝ ոչ»:
Սակայն, ըստ զրուցակցի, խնդիրն այն չէ, որ այժմ հանրապետության ղեկավարը Փաշինյանն է: Խնդիրն այն է, թե ով կլինի նրա փոխարեն: Գլխավոր խնդիրը Փաշինյանին հեռացնելը չէ, այլ փաշինյանականության հեռացումը, քանի որ Հայաստանն այժմ համակարգային ճգնաժամի մեջ է և այն պետք է դուրս բերել այդ ճգնաժամից:
«Առաջ հայերն ինտելեկտուալ ժողովրդի հեղինակություն ունեին: Իրոք: Ե՛վ բիզնեսի հատվածում, և՛առևտրի, և՛ ստեղծագործության ու գիտության: Ո՞ւր է հիմա այդ ամենը: Այնտեղ, որտեղ գտնվում են Աբովյանի, Թումանյանի և Չարենցի ժառանգության մասին գիտելիքները: Կորսվել է հեղինակությունը: Առաջ՝ խորհրդային դպրոցում, Աբովյան ու Րաֆֆի էին կարդում: Իսկ հիմա՞: Միջնակարգ կրթության ճգնաժամն ու տապալումը միջին վիճակագրական մարդուն ընկալունակ դարձրին ամեն տեսակ անհեթեթություններին՝ խնդրո առարկա քարոզչական թռուցիկներին: Մենք տեսել ենք, թե ինչպես է դա գործում Ուկրաինայում, նման բան տեղի է ունենում Բելառուսում, Մեձբալթիկայում: Կնշանակի գոյություն ունի ինչ-որ միասնական հայեցակարգ, որով չափ են տալիս ազգային առանձնահատկություններին»:
Ամփոփելով իրավիճակը և զրույցի առարկա դարձած հակառուսական թեզերը բովանդակող թռուցիկը, զրուցակիցը եզրակացնում է.
«Դրությունը, ցավոք, այսպիսին է. այ մենք հիմա կկոտրենք, ինքներս մեզ կհասցնենք քաղաքական ինքնասպանության, բայց մեղավորը կլինի ուրիշը: Ես ապուշ եմ, բայց մեղավոր է հարևանը: Ինչո՞ւ: Այ եթե հարևանը լավը լիներ, փայտով գլխներիս կհարվածեր և խելքի կբերեր: Այնինչ նա, պատկերացնո՞ւմ եք, ինչ-որ շրջան չարեց դա, հիմա էլ լրիվ բաց թողեց: Այժմ ես տեսնում եմ, որ հայերին նարցիսիզմ ու պահանջկոտություն են ներարկում. դա մի կոկտեյլ է, որը քաղաքականությունում հանգեցնում է կործանման: Անցած տարվա իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե դա ինչքան վատ ու վտանգավոր է: Բայց մարդիկ բաժանվում են երեք տեսակի. առաջինը իմաստուն մարդիկ են, որոնք սովորում են ուրիշների սխալների վրա, երկրորդը՝ խելոքները, սովորում են իրենց սխալների վրա: Երրորդ տեսակը, որ ամենատարածվածն է, առահասարակ սխալների վրա չի սովորում»:
Թե ինչ անուն են տալիս երրորդ տեսակին, կարծում է, որ բոլորս էլ գիտենք, և ցավում է, որ այժմ, ահա, քաղաքականություն են ղեկավարում որոշ իդիոտներ, որի բովանդակության ու էության մասին պատկերացում իսկ չունեն:
