Հայ-թուրքկան սահմանին գտնվող Շիրակի մարզի Անիավան բնակավայրի մաս կազմող Խարկով կամ Նոր Շեն գյուղը դեռ շարունակում է ամայի մնալ: Այն պատմական Անիի ավերակների դիմաց է. երբ որոշում կայացվեց սահմանային գոտին գծել գյուղի մուտքից՝ մարդկանց ելումուտը դարձավ հատուկ թույլտվությամբ: Բնակիչները քիչ-քիչ լքեցին գյուղը: Այսօր գյուղը ոչ միայն դատարկ է, այլև՝ ավերակ: Հիմա Նոր Շենում մեկ ընտանիք է մշտական բնակվում, գյուղը հսկում են ռուսական սահմանապահ զորքերը:
Հենց այս բնակավայրից է, որ քաղաքամայր Անին երևում է անզեն աչքին լավ տեսանելի, ուր բացվում են Մայր տաճարի, Աղջկա բերդի, բերդապարիսպների կամարի տեսարանները: Սա Արևելյան Հայաստանի Անիին ամենամոտ հատվածն է, որտեղ էլ հաճախ զբոսաշրջիկների խմբեր են գալիս՝ Անին դիտելու համար:
Խնդիրն այստեղ այն է, որ ցանկացած այցի դեպքում պետք է նախ ստանալ ՀՀ ԱԱԾ թույլտվությունը, ապա՝ Դաշնային անվտանգության սահմանապահ զորքերի: Սա ժամանակատար և փաստաթղթային գործընթաց է, մինչդեռ նմանօրինակ հետաքրքրության վայրերը կարող են նպաստել տնտեսության զարգացմանը:
Այս նպատակով Շիրակի մարզպետը 2019-ի սկզբին առաջ քաշեց թեկուզ դիտակայանի հնարավորություն ստեղծելու հարցը, իսկ տարեվերջին էլ հայտարարեց՝ թե քննարկումներ են ընթանում սահմանային ռեժիմի փոփոխություն կատարելու համար: Չնայած այն միջպետական հարաբերություններին առնչվող հարց է և աշխատանքների համար ժամանակ է պետք:
- Պարզեցված ռեժիմ է լինելու, այսինքն փաստաթղթային ստուգման գործընթացն այդ տարածքում պետք է ամբողջությամբ դուրս գա: Իհարկե, վերահսկողության գործիքներ, մեխանիզմներ կլինեն, բայց այդ ամենը կլինի առանց բնականոն հոսքերը խանգարելու, - <Անկախ>-ի հետ զրույցում նշեց մարզպետ Տիգրան Պետրոսյանը:
Երբ սահմանային ռեժիմի փոփոխությունը տեղի ունենա՝ արդեն նախադրյալներ կան բնակավայրը զբոսաշրջային գոտու վերածելու համար: Մարզի և սփյուռքահայ գործարարներն են հետաքրքրված պատմական Անիի հարևանությամբ բիզնես միջավայր ստեղծելու հնարավորություններով: Տիգրան Պետրոսյանն ասում է՝ արդեն 6 մարդ ցանկություն է հայտնել բիզնես պլան իրագործելու համար.
- Սկսած սեփական տան առկայությունից այդ միջավայրում՝ վերջացրած տարբեր տեսակի ծառայությունների մատուցմամբ, այդ թվում՝ հյուրատնային:
Գյուղի վարչական ղեկավար Մարտիրոս Միրոյանը Խարկովի վերակառուցման իր պատկերացումներն ունի.
- Կարելի է հին տները նույն ձևով պահպանել՝ որոշակի վերանորոգման աշխատանքներ տանել: Պատկերացրեք, որքան գեղեցիկ ու հարմար կլինի, եթե այդ տներն էլ իրար միացված լինեն փոքր ճանապարհներով՝ գյուղական ճանապարհներով:
Այս հնարավորությունը թույլ կտա ոչ միայն զբոսաշրջային նոր հոսքեր ներգրավել, այլև զբոսաշրջության հաշվին զարգացնել նաև գյուղերը: Ու քանի դեռ կառավարությունը քննարկում է Անիի տարբերակը, Արթիկում արդեն քայլեր են կատարվում զբոսաշրջիկին գյուղ բերելու համար:
Արագածի արևմտյան մասում՝ Արթիկի տարածաշրջանի Պեմզաշեն գյուղում, իր հայրական տունը եռահարկ հյուրատան է վերածել Հովհաննես Մարգարյանը: Գյուղը հարյուրամյակների պատմություն ունի, պատմական ու հրաշագործ եկեղեցիներ ու վանքեր: Սակայն պատմական էքսկուրս կատարելու համար զբոսաշրջիկին մի քանի ժամ հարկավոր կլինի: Հովհաննես Մարգարյանը ացելուներին գյուղում թեկուզ մեկ գիշեր պահելու այլ տարբերակներ է առաջարկում՝ այստեղ զբոսաշրջիկների համար անցկացվում են նաև հայկական չեչիլ պանրի, տուֆից թռչնաքարերի և չրերի պատրաստման վարպետության դասեր: Զբոսաշրջիկը նաև ականատես կլինի օղի թորելու գործընթացին: