Որքան ցանկանում եմ պարզել՝ ինչու՞ այսքան արագ տեղի ունեցավ հայաստանյան <<հեղափոխության>> բարոյական վախճանը, գալիս եմ այն եզրահանգման, որ այն տեղի ունեցավ հռչակված գաղափարների և լոզունգների սնանկության պատճառով : Այն ժամանակ, երբ սերը, հանդուրժողականությունն ու թավիշը դարձան կամայական կիրառման գործիքներ և խստագույնս ենթարկեցվեցին քաղաքական նպատակահարմարություններին: Իսկ գաղափարներն այդպես չեն ապրեցնում:
Ընդհանրապես, լավ կլիներ, որպեսզի <<թավշյա աշտարակաշինության>> բոլոր մակարդակի շահառուները Բաբելոնյան աշտարակաշինության պատմությանը նորից ծանոթանային, փորձեին հասկանալ, թե որտե՞ղ և ինչո՞ւ ընդհատվեց պատմությունը : Գուցե գտնեին նաև հարցի պատասխանը, թե որտեղ արձանագրվեց <<թավշյա աշտարակաշինության>> վախճանը: Տերը, հասանալով, որ վեր բարձրացողները ոչ թե կատարելության են ձգտում, այլ փառքի, խառնեց լեզուները, և մարդիկ դադարեցին միմյանց հասկանալ: Տերը տարանջատեց, որ մարդիկ ոչ թե երկինք խորանան, այլ իրենք իրենց մեջ խորհելու և վերագնահատելու հնարավորություն ստանան:
Թեև համակողմանի խորհելու կարիք բոլորս ունենք, որպեսզի գոնե դրանով փորձենք նվազեցնել ապագայում սխալվելու հավանականությունը:
Քաղաքական ցանկացած փոփոխություն, եթե չունի իր մեջ ապրեցնող գաղափար, ենթակա է վախճանի: Ֆրանսիական հեղափոխությունը հրաշալի կերպով մատուցել է այս դասը, և միայն <<անվիճարկելի դուխով>>-ները կարող էին արհամարել այն:
1789 թվականին ֆրանսիական հեղափոխությունը աշխարհին պարզեց 3 գաղափար` ազատություն, հավասարություն, եղբայրություն: Թե ինչ եղավ հետո հեղափոխականների հետ, ամենադիպուկն իրենք` ֆրանսիացիներն են բնորոշել` հեղափոխությունը խժռեց իր զավակներին, բայց միայն զավակներին : Հեղափոխականները գնացին, հռչակված գաղափարները մնացին: Այսօր էլ՝ 230 տարի անց, երբ շարքային ֆրանսիացուն հարցնենք՝ որն է քո կեցության անքակտելի ուղեկիցը, մեծ հավանականությամբ կպատասխանի՝ ազատությունը, հավասարությունն ու եղբայրությունը:
Ո՞վ է գնալու, ի՞նչն է մնալու հարցը Հայաստանի պարագայում նույնիսկ ավելորդ է հնչեցնել. գնալու են գրկախառնված՝ և՛ <<հեղափոխականները>>, և՛ սնանկ գաղափարները, իսկ շատ-շատերն ուղղակի ստիպված են լինելու դեռ երար ժամանակ կրկնել, որ ամենամեծ կորուստը ժամանակի կորուստն է…
