«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Բանակցային գործընթացի հիմքում Պրահայում տեղի ունեցած բանակցությունների ժամանակացույցն է: Այս կարծիքին է քաղտեխնոլոգ Վիգեն Հակոբյանը: «Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում է, թե Սոչիի բանակցային գործընթացը Պրահայի գործընթացի շարունակությունն է, որ Պրահայում բանակցելիս հիմք էր ընդունվում ռուսական փաստաթուղթը: Առավել աբսուրդ հայտարարություն տրամաբանության տեսանկյունից դժվար էր պատկերացնել: Այս հայտարարությունն, ըստ իս, Հայաստանի ներքին լսարանի և Արևմուտքի համար էր: Հիմա Սոչիի հանդիպման շուրջ աշխարհաքաղաքական, իբրև թե, մանիպուլ յացիա կա. ներքին լսարանին ասվում է, որ Հայաստանը կողմ է ռուսական փաստաթղթին, բայց դրան դեմ է Ադրբեջանը, ու այդ փաստաթուղթն անցկացնելը Ռուսաստանի խնդիրն է: Դրանում կար հստակ ակնարկ առ այն, որ ամեն ինչում Ռուսաստանն է մեղավոր, և Հայաստանը ստիպված է ընդունել խաղաղության փաստաթղթի արևմտյան՝ ակնթարթային մահվան տարբերակը, քանի որ ՌԴ-ն չի կարողանում իր տարբերակը հրամցնել Ադրբեջանին և Թուրքիային»,-նշեց քաղաքագետը՝ ընդգծելով, որ այստեղ մեկ այլ հարց կա:
«Ո՞վ է մեղավոր, երբ մենք մեկը մյուսից վատ՝ ռուսաստանյան և վաշինգտոնյան տարբերակներն ունենք: Փաստաթղթի արևմտյան տարբերակը կատաստրոֆիկ է՝ Արցախի հարցն ընդհանրապես փակվում է: Մյուսը ՝շատ վատ ռուսական տարբերակն է, որով Արցախյան հարցն առկախվում է, և մենք Արցախը պահելու պարզապես տեսական շանսեր ենք ունենում: Ո՞վ է մեղավոր, որ մենք ստիպված ենք այս երկու տարբերակի միջև ընտրություն կատարել: Բանակցային գործընթացը հասցված է մի կրիտիկական պահի, երբ Հայաստանը ստիպված է ակնթարթային կամ կոմայի մեջ ընկնելու ձևով մահանալու տարբերակների միջև ընտրություն կատարել: Պարզ է, որ մեղավոր է այն իշխանությունը, որը երկիրը ոչ միայն հասցրել է պատերազմի, պարտվել այն, նաև պարտվել է իր իսկ հռչակած խաղաղության դարաշրջանի բանակցային գործընթացում: Մնացած ամեն ինչը զուտ մանիպուլ յացիաներ են»,-ընդգծեց Վ. Հակոբյանը:
Շեշտեց՝ ավելի վաղ էր կանխատեսել, որ Սոչիում ոչինչ չի լինելու, և որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կշարունակեն շարժվել Պրահայում նշված ժամանակացույցով ու տրամաբանությամբ.
«Պրահայի գործընթացը հստակ ժամանակացույց ուներ առ այն, թե ինչ պետք է լինի այդ հայտարարությունից հետո: Սոչիի գործընթացը Հայաստանի համար տապալված կարելի է համարել, որովհետև այնտեղ ընդունված հայտարարության մեջ հայաստանյան ոչ մի շահ չկար, բացի, իհարկե, այն թեթև ակնարկից, որ ռուս խաղաղապահներն, այնուամենայնիվ, լավ դերակատարում ունեն: Բացի Հայաստանի համար տապալված լինելուց, Սոչիի հանդիպումը արձանագրված բավականին լուրջ տապալում էր նաև ռուսաստանյան կողմի համար՝ որպես միջնորդ: Սա ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանի ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում զգալիորեն նվազել է, Ռուսաստանի խոսքն այլևս այդքան էլ վճռորոշ նշանակություն չունի կողմերի վրա, որքան նախկինում էր, օրինակ՝ 1-2 տարի առաջ: Եվ այս առումով զգալիորեն աճել են տարածաշրջանային մյուս խաղացողների, ինչպես նաև արտատարածաշրջանային, աշխարհաքաղաքական կենտրոնների ազդեցությունները»:
Նրա խոսքով, Հարավային Կովկասում նոր աշխարհակարգի ձևավորման, նոր խաղի կանոնների գծման գործընթացները Արևմուտք-Ռուսաստան առճակատման միջոցով են իրականացվում: «Դրանք մեր տարածաշրջանում, հատկապես Արցախի ու Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող գործընթացների բաղկացուցիչ մաս են: Այսինքն, Հայաստան-Ադրբեջան գործընթացները, Արցախի շուրջ զարգացումները, ի տարբերություն նախորդ տասնամյակների, այժմ տեղի են ունենում ոչ թե համագործակցության, այլ սուր մրցակցության ֆորմատում:Համագործակցության օրինակ էր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը: Այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, հատկապես Պրահայի գործընթացը, հայտարարությունը, իր վերջնաժամկետներով, կոնկրետ գործողությունների որոշակի ժամանակացույց էր ենթադրում: Ի վերջո, նույն Սոչիի հանդիպումից հետո Բրյուսելում փոխվարչապետների մասնակցությամբ սահմանազատման և սահմանագծման թեմայով նիստ տեղի ունեցավ, որը նույնպես Պրահայի հայտարարությունից էր բխում»,ասաց քաղտեխնոլոգը՝ այս համատեքստում հիշեցնելով նաև Վաշինգտոնում Բլինքենի միջնորդությամբ երեկ կայացած ԱԳ նախարարների հանդիպման մասին:
«Բացի այդ, արդեն տեղեկատվական արտահոսք կա նաև Փաշինյան-Ալիև հերթական հանդիպման մասին, որտեղ, ամենայն հավանականությամբ, կողմերն արդեն պետք է ձեռքի տակ ստորագրելու ինչ-որ փաստաթուղթ ունենան: Ամեն դեպքում, Սոչիի գործընթացն արձանագրեց, որ կողմերն արդեն իսկ կողմնորոշվել են, թե որ փաստաթղթի շրջանակում պետք է գործեն: Հայաստանի իշխանություններն արդեն վաղուց նախընտրել են արևմտյան տարբերակը ու նաև բաց ռեժիմով ամեն ինչ անում են հենց այդ փաստաթղթի շրջանակով: Սա բխում է Հայաստանի իշխանությունների որդեգրած մոտեցումներից, որոնց հիմքում այն թեզն է, թե «Արցախը բեռ է, որից ազատվելու դեպքում փաշինյանական խաղաղության դարաշրջանի մեկնարկը տալու շանս է առաջանում»:
Ըստ այդ մոտեցման, «բեռից, խնդրից» ազատվելուց հետո թե՛ աշխարհաքաղաքական, թե՛ աշխարհատնտեսական առումով ամեն ինչ այլ տրամաբանությամբ է ընթանալու, այդ թվում՝ տարածաշրջանից ՌԴ-ի մեկուսացման եղանակով»,-հավելեց մեր զրուցակիցը: Անդրադառնալով վերոնշյալից բխող հնարավոր գործընթացներին, Արցախի բազմահազարանոց հանրահավաքին հաջորդած հանրահավաքին արդեն Հայաստանում՝ Վիգեն Հակոբյանը նշեց. «Արցախում տեղի ունեցած մեծ հանրահավաքն Արցախի հանրության դիրքորոշումն էր՝ իր ճակատագրի շուրջ ընթացող հայ-ադրբեջանական զարգացումների վերաբերյալ: Արցախի հանրությունը, հավաքական առումով, կոնսոլիդացվեց, որպեսզի ցույց տա, որ իրենք դեմ են Հայաստանի իշխանությունների վարած քաղաքականությանը, դեմ են իրենց գոյաբանական խնդիրների հաշվին խաղաղության դարաշրջան կորզելուն ուղղված քաղաքականությանը: Իհարկե, այդ հանրահավաքը թե՛ քաղաքական, թե՛ էմոցիոնալ կոչ էր Հայաստանին այնպես, ինչպես 1988-ին, երբ դիմեցին մայր Հայաստանին, որպեսզի իրենց տեր կանգնի: Հիմա էլ դիմեցին՝ կոչ անելով իրենց մենակ չթողնել, իրենց մատաղացու չսարքել: Կոչն ուղղված էր ոչ միայն իշխանությանը, այլև այն հանրությանը, որն ընդհանրապես որևէ հարցով չի ուզում զբաղվել, անտարբեր է ու զբաղված է զուտ ստամոքսը լցնելով»:
Իսկ նոյեմբերի 5-ի երևանյան հանրահավաքը, Վիգեն Հակոբյանի խոսքով, համերաշխության հանրահավաք էր Արցախին: «Հայաստանի հանրությունը պետք է ցույց տար, որ Հայաստանում, բարեբախտաբար, ոչ բոլորն են համաձայն Նիկոլ Փաշինյանի որդեգրած քաղաքական կուրսի հետ, այդ «խաղաղության դարաշրջանի» հետ: Պետք էր նաև միջազգային հանրությանը ցույց տալ, որ եթե անգամ Փաշինյանը ստորագրի և Արցախը հանձնի, դելիմիտացիայի, դեմարկացիայի արդյունքում՝ նաև ՀՀ որոշ տարածքներ, դեռ չի նշանակում, որ ստորագրվելիք փաստաթուղթն ի կատար է ածվելու: Նպատակն էր ցույց տալ, որ հնարավոր իշխանափոխության արդյունքում Փաշինյանի ստորագրած կապիտուլ յացիոն փաստաթղթերը չեղարկվելու են, որովհետև Հայաստանում ոչ բոլորն են համաձայն վերոնշյալ կուրսի հետ, և ՀՀ հանրության մի զգալի հատված ձեռքերը չի լվանում: Ընդհանուր առմամբ, երկու հանրահավաքների իմաստը, մեծ հաշվով, նկարագրվածն էր. մեկը մյուսի օրգանական, քաղաքական, նաև աշխարհաքաղաքական շարունակությունն էր»:
