Մոսկվայի խիստ արձագանքը Հայաստանի վարչապետ Նիրկոլ Փաշինյանի տված հարցազրույցին իտալական La Repubblica թերթին ցույց է տալիս, որ Հարավային Կովկասում ՌԴ-ի հարաբերություններն իր ռազմավարական դաշնակցի հետ հասել են վտանգավոր կետի: Հայաստանի հետ հարաբերությունների խզումը ոչ մի կերպ չի բխում Ռուսաստանի շահերից, դա կնշանակի նրա հեռացումը տարածաշրջանից 200-ամյա ներկայությունից հետո: Հասունացած խնդիրները չի կարելի լուծել բարձր կաբինետներից հրամայական բղավոցներով: Սակայն Երևանի ավանդը ներկայիս ճգնաժամում նույնպես չի կարելի անտեսել:

Հարցազրույցում Փաշինյանը հայտարարել է, որ Ռուսաստանն ինքն է հեռանում տարածաշրջանից և կարող է «մի օր ուղղակի արթնանանք և տեսնենք, որ Ռուսաստանն այստեղ չէ»: Ընդ որում, նա հիշեցրեց իրավիճակներ, երբ «մի օրում, մի ամսում կամ մի տարում ուղղակի Ռուսաստանի Դաշնությունը թողել և հեռացել է Հարավային Կովկասից»:

Ի՞նչ նկատի ունի: Հավանաբար նա հիշել է, թե ինչպես ՌԴ-ն հապճեպ հեռացավ Վրաստանից՝ փակելով իր ռազմաբազաները: Մասնավորապես՝ Աջարիայի և հայերով բնակեցված Ջավախքի, որտեղ բնակչությունը դեմ էր ռուսների հեռանալուն: <…> Հայաստանը, ի տարբերություն Վրաստանի, Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակից է պաշտոնապես, գոյություն ունի պայմանագիր ռազմավարական գործընկերության մասին: Նա նախկին ԽՍՀՄ-ի միակ հանրապետությունն էր, որը հաստատ «ոչ» է ասել ՆԱՏՕ-ի հրավերին: Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը պահպանում են ՌԴ ԴԱԾ-ի սահմանապահ զորքերը: Գործում է ՀՕՊ ռուս-հայկական համատեղ համակարգ:

Բայց այդ ամենին կարող է վերջ տրվել: Փաշինյանը ռազմավարական սխալ  համարեց այն, որ «Հայաստանի անվտանգային ճարտարապետությունը 99,999 տոկոսով կապված է եղել Ռուսաստանի հետ»: Նա առաջարկում է «դիվերսիֆիկացնել» անվտանգության քաղաքականությունը, քանի որ ՌԴ-ն, իր կարծիքով, չի կարող կամ չի ցանկանում ապահովել Հայաստանի անվտանգությունը:

Նրա փաստարկները. ՀԱՊԿ-ն օգնության չեկավ Հայաստանին, երբ ինքը դա խնդրեց, Լաչինի միջանցքը, որը պետք է գտնվեր ռուսական խաղաղապահների հսկողության տակ, «իրականում նրանք չեն վերահսկում»: Ուստի Հայաստանը, իր տրամաբանությամբ, կարող է անվտանգության երաշխիքներ խնդրել ուրիշ մեկից:

Իրականում խնդիրները, որոնց առկայությունը ոչ ոք չի ժխտում, զգալի չափով ստեղծել է ինքը՝ Փաշինյանը: Նույնիսկ վարկած կա, որ այդ մարդուն հատուկ են Հայաստանում իշխանության բերել արևմտյան գործակալները, որպեսզի վերջականապես դուրս մղեն Ռուսաստանին Հարավային Կովկասից և Ղարաբաղի խնդիրը լուծեն հօգուտ Ադրբեջանի:

Անշուշտ, եթե նա բացահայտ հռչակեր դա, ապա երբեք իշխանության չէր գա: Հետևաբար նա քայլեց կոռուպցիայի դեմ պայքարի կարգախոսով: Բայց հետաքրքիր է դիտարկել, թե ինչպես է նա վիրտուոզ կերպով մի «Օվերտոնի պատուհանը» բացում մյուսի հետևից՝ աստիճանաբար «ջուրը լցնելով» Ղարաբաղը և Հայաստանի բնակչությանը տրամադրելով Ռուսաստանի դեմ: Սխեմա, որ փորձարկվել է Ուկրաինայում և Մոլդովայում:

Օրերս ՌԴ ԱԳՆ-ն խիստ հայտարարություն է արել՝ կապված Ռուսաստանի և Հայաստանի բարեկամության ընկերության ղեկավար Վիկտոր Կրիվոպուսկովին Երևան մուտքի արգելքի հետ: Փաշինյանի օրոք մի ամբողջ շարք նշանավոր քաղաքական գործիչներ ու լրագրողներ դարձել են Հայաստան «մուտք չունեցող» (գործելակերպ, որ կիրառվել է Մոլդովայում և Ուկրաինայում): Մենք Վիկտոր Վլադիմիրովիչի հետ քննարկել ենք ռուս-հայկական հարաբերությունների խնդիրները:

- Ի՞նչ նպատակ ուներ ձեր այցը Հայաստան:

- Ես ուզում էի մասնակցել այնտեղ ստեղծված Հայ-ռուսական բարեկամության և համագործակցության ընկերության  շնորհանդեսին, և պատճառը, որով ինձ ներս չթողեցին, մինչև  հասկանալի չէ: Սահմանին ինձ հայտնեցին, որ ես «անցանկալի անձ» եմ Հայաստանում: Դա անսպասելի էր: Ինձ ոչ ոք նախապես այդ մասին չի ծանուցել:

Ենթադրում եմ, որ պարոն Փաշինյանը և նրա կառավարությունը համարել են, որ ժամանակն է խփել ուղիղ ռուս-հայկական հարաբերությունների  հիմքերին՝ հայերի և ռուսների բարեկամության ու միջանձնային հարեբությունների հիմքերին:

- Փաշինյանը մեղադրում է Ռուսաստանին Ղարաբաղում խաղաղապահ ջանքերի  «անարդյունավետության» համար: Իսկ դուք ի՞նչ կարող եք ասել Ղարաբաղի առնչությամբ իր՝ Փաշինյանի դիրքորոշման մասին:

- Դեռ այն ժամանակ, երբ Փաշինյանը Հայաստանի խորհրդարանում գլխավորում էր պատգամավորների մի փոքր խումբ, նա մշտապես կանգնած էր հակաղարաբաղյան և հակառուսական դիրքերում: Նա մինչև օրս էլ մշտապես առճակատման մեջ է ղարաբաղյան հարցի հետ:

Մեղադրելով ՌԴ-ին բոլոր մահացու մեղքերի մեջ՝ նա մոռանում է, որ Ղարաբաղի հայերին ազատագրել է դեռ Պետրոս Առաջինը 1722 թվականին: Այդ հարցը վերջնականապես լուծել նրան չհաջողվեց: Ղարաբաղի ազատագրման համար զոհվել են Ռուսական կայսրության բանակի տասնյակհազարավոր զինվորներ, և անգամ Նապոլեոնի դեմ պատրերազմը չի ստիպել Պետրոս Առաջինին այնտեղից հետ կանչել զորքերը:

Բայց հնարավոր է, որ Փաշինյանն ամբողջությամբ չի ուսումնասիրել Հայաստանի պատմությունը: Երբ նա դեռ նոր էր գնում իշխանության «թավշյա հեղափոխության» ալիքի վրա,  քանիցս փորձել է մեկնել Ղարաբաղ իր սադրիչ կարգախոսներով, սակայն ղարաբաղցիները  մի լավ հասցրել են նրա զինակիցների մռութներին սահմանի վրա: Բայց այստեղ միայն անձնականը չէ, նա կատարում է եվրոատլանտիստների մտահղացումները, որոնք ցանկանում են, որ Հայաստանը հանձնի Ղարաբաղը:

- Ռուսաստանը կարո՞ղ էր 2020 թվականին՝ երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ ավելի շոշափելի օգնություն ցույց տալ:

- Նախագահ Պուտինի խոսքով՝ ՌԴ-ն երեք անգամ առաջարկել է Հայաստանին ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը: Բայց Փաշինյանը հրաժարվել է: Իսկ հետո սկսեց մեղադրել ՌԴ-ին, թե չպաշտպանեց Ղարաբաղին:

Եթե Հայաստանը ճանաչեր Ղարաբաղը, Ռուսաստանը կարող էր օգնել  այն պայմանագրի համաձայն, որ ունենք Հայաստանի հետ: Իսկ այսպես մենք որևէ իրավական հիմք չունեինք միջամտելու համար: Ի տարբերություն հարավային Օսիայի, որտեղ կանգնած էին մեր խաղաղապահները: Փաշինյանը ոչ միայն չճանաչեց Ղարաբաղը, այլև հայտարարում է այսօր, որ ճանաչում է այն Ադրբեջանի կազմում 1991 թվականի սահմաններով:

Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչել է Ադրբեջանի տարածք 2022 թ. հոկտեմբերի և 2023 թ. մայիսի գագաթնաժողովներում Եվրամիության հովանու տակ: Իտալական պարբերականին տված հարցազրույցում հաստատեց դա՝ հայտարարելով, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել այն մասին, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը և «դրան զուգահեռ և առանձին կետով՝ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների ու անվտանգության հարցի լուծումը»:

Ընդ որում, նա ոչինչ չասաց մյուս կարևորագույն սկզբունքի մասին՝ Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի մասին: Ստացվում է, որ Հայաստանն արդեն չի պաշտպանում այդ իրավունքը: Դա նշանակում է նաև, որ նա փաստացի «գցում» է Ղարաբաղը:  Իսկ Ադրբեջանի կազմում Ղարաբաղի բնակչության «երաշխիքները» նա կարող է պարզաբանել Կոսովոյի սերբերի հետ, որոնք եղել են նման իրավիճակում: Նրանք հայկական վարչապետին շատ հետաքրքիր բաներ կպատմեն…

Մարինա Պերեվոզկինա

Աղբյուրը՝ Московский комсомолец