Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, Հայաստանի հանրային հեռուստատեսության հետ հարցազրույցում խոսելով Վաշինգտոնում ու Լոնդոնում ունեցած իր բանակցությունների արդյունքների մասին, հայտարարեց Ադրբեջանի հետ ձեռք բերած «աննախադեպ» երկկողմ համաձայնության և մոտ ապագայում խաղաղության հասնելու հնարավորությունների մասին: Նրա խոսքով, երկիրը պատրաստ է մինչև դեկտեմբերի վերջը ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը:: Բայց էական նրբություններ կան: Օրերս Բաքուն և Երևանը ռազմագերիների փոխանակության համաձայնություն ստորագրեցին առանց միջնորդների մասնակցության, և նույն ձևաչափով նաև խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելու հնարավորություն առաջացավ: Սակայն, Գրիգորյանի խոսքով, «հայկական կողմը պատրաստ է շարունակել բանակցությունները և՛ երկկողմ, և՛ բազմակողմ ձևաչափերով, քանի որ երկուսն էլ կարող են արդյունավետ լինել խնդիրների լուծման հարցում»:
Ինչ վերաբերում է ռազմագերիների համաձայնությանը, ապա Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղարը դա որակում է որպես «մարդասիրական բնույթի» գործողություն, որը ցույց է տալիս միայն այն, որ «խնդիրները լուծելու մտադրություն կա»: Առավել ևս, որ ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնական Ջեյմս Օ’Բրայենը Բաքու կատարած այցից հետո հայտարարեց, որ ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը «հույս ունի մոտ ժամանակներս Վաշինգտոնում ընդունել Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին քաղաքականության գերատեսչությունների ղեկավարներին»: Հայկական կողմն արդեն պատրաստակամություն է հայտնել մասնակցելու այդ հանդիպմանը: Ադրբեջանական կողմի պաշտոնական դիրքորոշումը դեռևս չի հրապարակվել:
Բայց դա միայն առաջին «տարօրինակ» դիրքորոշումն է: Երկրորդի էությունն այն է, որ ԵՄ արտաքին քաղաքականության ծառայության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը ԵՄ ԱԳՆ-ների ղեկավարների հանդիպման արդյունքներին նվիրված մամլո ասուլիսում հայտնեց, որ որոշում է ընդունվել մեծացնել Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական առաքելության թվակազմը 138-ից մինչև 209 մարդ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջազգային սահմանին կայունությունը բարձրացնելու» նպատակով: Ինչո՞ւ, եթե կողմերն ուր որ է ստորագրելու են խաղաղության պայմանագիր:
Այժմ երրորդ դիրքորոշման մասին: Երևանի ԶԼՄ-ներում «անսպասելի» բանավեճ բռնկվեց Հայաստան ադրբեջանցիների հնարավոր վերադարձի մասին: Դրա մասնակիցները պնդում են, որ խաղաղության պայմանագրի նախագիծը Բաքվի առաջարկած այդպիսի ձևակերպում է բովանդակում: Ընդ որում, դա կապվում է Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի հարցի հետ, որը նրանք վերջերս են լքել: Իշխանությանը մոտ կանգնած հայ փորձագետները հայտարարում են, որ «ղարաբաղցի» հայերի մի մասը գուցեև պատրաստ է տուն վերադառնալ, բայց միայն միջազգային և բավական ամուր երաշխիքների պարագայում: Այդ կապակցությամբ Բաքվի ԶԼՄ-ները հաղորդում են, որ Երևանում Ղարաբաղի նախկին խորհրդարանի անդամները մասնավոր բնակարաններից մեկում գաղտնի խորհրդակցություն են անցկացրել և հայտարարություն են ընդունել, որում ասվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջին առաջնորդ Սամվել Շահրամանյանը հարկադրաբար է ստորագրել սեպտեմբերի 27-ի ինքնալուծարման մասին հրամանը: Այդ «հրամանը» նախկին խորհրդարանի անդամները «հակասահմանադրական փաստաթուղթ» են համարում և հայտարարում են, որ «լի են վճառականությամբ շարունակելու «պայքարը իրավունքների և ազատության» համար, որոնք հազարավոր հայերի կյանքի գինն ունեն»:
«Նկատի ունենալով այդ հնարավոր ռիսկերը,- գրում է այդ առիթով Բաքվի մի պարբերական,- Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ADA համալսարանի համաժողովում հայտարարել է, որ խաղաղության պայմանագրում Հայաստանը պետք է երաշխավորի, որ այլևս Ադրբեջանին տարածքային պահանջներ չի ներկայացնելու»: Բայց ի՞նչ կապ ունի այդտեղ Հայաստանը, որը հրապարակային մակարդակով ցույց է տալիս, որ իր համար Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելուց հետո «ղարաբաղյան հարցը փակված է»: Հետևաբար անհասկանալի է՝ գոյություն ունի՞ խաղաղության պայմանագրում ղարաբաղյան խնդրի հիշատակումը: Եթե ոչ, ապա ի՞նչ իմաստ ունի հայկական բանավեճը Ղարաբաղի հայերի շուրջ և ինչո՞ւ է դրան սուր արձագանքում Բաքուն: Հնարավոր է, որ նա Հայաստանի կառավարության՝ իր համար ձեռնտու արձագանքի հույս ունի: Բայց կառավարության ղեկավարը սկսել է իր շահերը «փաթաթել» Ֆրանսիային:
Օրերս թուրքական Star պարբերականը, մեկնաբանելով Փարիզի հերթական հատկացմանը՝ 15 մլն եվրոյին Լեռնային Ղարաբաղի հայերի համար, ընդունեց Լեռնային Ղարաբաղի հայերի հայրենադարձության խնդրի առկայությունը և մատնանշեց, որ Ադրբեջանը կա՛մ մշակում է, կա՛մ արդեն պլան է պատրաստել Ղարաբաղի հայերի վերաինտեգրման համար: Ընդհանուր առմամբ դրա դրույթները հանգում են հայերի անվտանգության, իրավունքների և ազատությունների երաշխիքներին, մասնավորապես կրոնի, ինչպես նաև սեփական մշակույթի, էթնոմշակութային առանձնահատկությունների պահպանման և զարգացման, հնարավորության, հայոց լեզուն գործածելու հնարավորության և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ի հայտ գալու երաշխիքներին: Այդ դրույթները ինչ-որ չափով հիշեցնում են Սան Մարինոյի կարգավիճակը Իտալիայում:
Բայց ո՞ւմ հետ և ե՞րբ է Բաքուն բանակցություններ վարելու այդ թեմայով, Երևանի՞, թե՞ Ղարաբաղի նախկին խորհրդարանի անդամների հետ, և ի՞նչ ձևաչափով: Եթե Բաքվին հաջողվի այդ հարցերը դուրս թողնել Երևանի հետ խաղաղության պայմանագրից՝ Ղարաբաղի հայերի խնդիրը տեղափոխելով այլ բանակցային ձևաչափ, ապա իրոք ոչինչ չի խանգարում Ադրբեջանին և Հայաստանին հարաբերությունների կարգավորման հարցում: Եթե ոչ, ապա հազիվ թե տեսանելի ապագայում ինչ-որ բան փոխվի երկու երկրների հարաբերություններում:
Ստանիսլավ Տարասով
Աղբյուրը՝ ИА REX
