Կանանց միամսյակն առիթ է անդրադառնալու կանանց իրավունքների ու հավասար հնարավորությունների ապահովման համար մղված դարերի պայքարին: Առիթն օգտագործելով «Անկախը» ներկայացնում է պատմական փաստեր այն մասին, թե երբ են կանայք առաջին անգամ զբաղեցրել մի շարք բարձրաստիճան քաղաքական պաշտոններ:
Աշխարհում առաջին կին դեսպանը` Դիանա Աբգար
Աշխարհում առաջին անգամ կին նշանակվեց դեսպանի պաշտոնում 1920-ի հուլիսին: Ադ կինը Դիանա Աբգարն էր (Անահիտ Աղաբեկյանը), որը ներկայացնում էր Հայաստանի Առաջին Հանրապետության շահերը Ճապոնիայում և Հեռավոր Արևելքում:
Աբգարը ծնվել է 1859 թվականի հոկտեմբերի 12-ին: Ընտանիքի ամենափոքր` յոթերորդ երեխան էր: Անգլերեն կրթություն է ստացել Կալկաթայի կանանց մենաստանում: Բացի հայերենից ու անգլերենից տիրապետել է նաև պարսկերեն, հինդի, ճապոներեն ու չինարեն լեզուներին։ 1890-ին ամուսնացել է առևտրական Միքայել Աբգարյանի հետ և մշտական բնակություն հաստատել Ճապոնիայում: 1906-ին, ամուսնու մահից հետո, երեք երեխաների մայր Դիանա Աբգարը շարունակել է ամուսնու գործը՝ կառավարելով նրա ունեցվածքը և առևտուրը՝ կապեր հաստատելով ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի, Չինաստանի գործարար շրջանակների հետ:
Դեսպանի կարգավիճակը ավելի մեծ հնարավորություններ տվեց նրան հայ փախստականների անունից հանդես գալու և նրանց օգնելու հարցում:
Դիանը Աբգարը Հայոց ցեղասպանության մասին 9 գրքերի հեղինակ է:
Առաջին կին վարչապետը` Սիրիմավո Բանդարանաիկե (Շրի Լանկա)
Սիրիմավո Բանդարանաիկեն ոչ միայն Ասիայում, այլ նաև աշխարհում առաջին կինն է, որ գլխավորել է գործադիր իշխանությունը: Նա Շրի Լանկայի վարչապետ դարձավ 1960 թվականին` ղեկավարելով երկիրը 5 տարի: Մինչ այդ նա ղեկավարում էր տեղի «Ազատություն» կուսակցությունը։ Հետագայում նա ևս երկու անգամ զբաղեցրել է վարչապետի պաշտոնը` 1970-1977թթ և 1994-2000թթ.: Վերջին անգամ նա վարչապետի պաշտոնը ստանձնել է իր դստեր նախագահության օրոք: Սիրիմավո Բանդարանաիկեն 84 տարեկանում լքել է իր պաշտոնը՝ առողջության վատթարացման պատճառով։ Նա մահացել է 2000 թ.
Առաջին կին նախագահը` Իզաբել Պերոն (Արգենտինա)
Նա զբաղեցրել է Արգենտինայի փոխնախագահի պաշտոնը 1973-1974 թվականներին: Երբ նրա ամուսինը` Խուան Պերոնը, 3-րդ անգամ առաջադրվեց Արգենտինայի նախագահի պաշտոնում, իր կնոջն էլառաջադրեց փոխնախագահի պաշտոնում: Իզաբել Պերոնը պաշտոնական այցով շրջել է եվրոպական երկրներում, նաև կատարել է նախագահի պարտականությունները, երբ Խուան Պերոնն է բացակայել երկրից: : Երբ Խուան Պերոնը մահացավ 1974 թվականի հուլիսին, Իզաբել Պերոնը ինքնաբերաբար դարձավ պետության ղեկավար։ Արգենտինայի բոլոր խոշոր քաղաքական կուսակցությունների առաջնորդները,արհմիությունները և զինված ուժերը աջակցեցին նրան: Ազգին ուղղված իր ուղերձում նա վերահաստատեց իր վճռականությունը՝ շարունակելու իր ամուսնու տնտեսական և սոցիալական քաղաքականությունը: Նրա պաշտոնավարման ժամկետը պետք է լրանար 1977 թվականի մայիսի 25-ին , սակայն նա 1976 թվականի մարտի 24-ին պաշտոնանկ արվեց գեներալ Խորխե Ռաֆայել Վիդելայի կազմակերպած հեղաշրջման արդյունքում։ Պերոնը մի քանի տարի անցկացրել է կալանքի տակ, ապա 1981 թվականին լքել է երկիրը և ապրում է Իսպանիայում։
Իզաբելը դարձավ աշխարհում առաջին կինը, ով դարձավ որևէ պետության նախագահ (չնայած նա չընտրվեց այս պաշտոնում), և առաջին կինը, ով ղեկավարեց հանրապետություն Արևմտյան կիսագնդում:
Եվրախորհրդարանի առաջին կին ղեկավարը` Սիմոնա Վեյլ (Ֆրանսիա)
Սիմոնա Վեյլն ազգությամբ հրեա է: 1944 թվականին 16 տարեկան հասակում ձերբակալվել է ու ընտանիքի անդամների հետ համակենտրոնացման ճամբար տեղափոխվել, պահվել է Օսվենցիմում: Ֆրանսիա վերադառնալուց հետո նա ավարտել է Փարիզի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։
Վեյլը ղեկավարել է Եվրախորհրդարանը 1979-1981 թվականներին, մինչ այդ նա աշխատել է որպես առողջապահության նախարար Ֆրանսիայի կառավարությունում, այդ թվում՝ հասնելով աբորտն օրինականացնող օրենքի ընդունմանը:
2007 թվականի դեկտեմբերի 31-ին լույս է տեսել Սիմոն Վեյլի «Կյանք» ինքնակենսագրական գիրքը, որը վաճառվել է 555,000 օրինակով, թարգմանվել է տասնհինգ լեզուներով և արժանացել «Կանաչ դափնի» մրցանակին 2009 թ.:
Նա մահացել է 2017 թվականի հունիսին։ 2018-ին նա և նրա ամուսինը վերահուղարկավորվել են ֆրանսիական պանթեոնում: Սիմոնա Վեյլը դարձել է Ֆրանսիական Պանթեոնում հուղարկավորված 5-րդ կինը: Պանթեոնում ամփոփված են այն մարդիկ, որոնց Ֆրանսիայի Հանրապետությունը համարում է իր ամենապատվավոր ներկայացուցիչները:
Ռազմական հետախուզության առաջին կին ղեկավարը՝ Ստելլա Ռիմինգթոն (Մեծ Բրիտանիա)
Ռիմինգթոնը մասնագիտությամբ արխիվագետ է: 1965 թվականին նրա ամուսինը պաշտոն ստացավ Հնդկաստանում բրիտանական բարձրագույն խորհրդում: Ընտանիքով տեղափոխվեցին Նյու Դելի: 1967-ին Ստելա Ռիմինգթոնն էլ աշխատանքի անավ Բարձրագույն խորհրդում, որտեղ նրա ղեկավարը բրիտանական անվտանգության ծառայության ղեկավարն էր Հնդկաստանում: 1969-ին Լոնդոն Վերադառնալուց հետո նա մշտական հիմունքներով միացավ MI5-ին: 1969-1990 թվականներին Ռիմինգթոնը պաշտոններ է զբաղեցրել ծառայության բոլոր երեք ճյուղերում՝ հակահետախուզություն, հակադիվերսիա և հակաահաբեկչություն:
1990-ին Ռիմինգթոմը նշանակվեց ծառայության փոխտնօրեն, իսկ 1992-ին` տնօրեն: Այս պաշտոնում նա ծառայել է չորս տարի։ Նա նաև դարձավ MI5-ի առաջին տնօրենը, ով բացահայտորեն հայտնվեց ԶԼՄ-ների առջև։ Հրաժարական տալուց հետո նա գրել է հուշեր, իսկ ավելի ուշ անցել է գեղարվեստական գրականության. նրա լրտեսական վեպերից շատերը դարձել են բեսթսելլերներ:
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի առաջին կին ղեկավարը՝ Մադլեն Օլբրայթ
Օլբրայթն ազգությամբ հրեա է, ծնվել է Չեխոսլովակիայում, դիվանագետի ընտանիքում:
Մադլեն Օլբրայթը դարձավ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի առաջին կին ղեկավարը 1997 թվականին։ Նախքան ամերիկյան արտաքին քաղաքականությունը ղեկավարելը, նա եղել է ՄԱԿ-ում երկրի մշտական ներկայացուցիչը: Օլբրայթը միջազգային հարաբերություններում ԱՄՆ-ի կոշտ քաղաքականության կողմնակիցն էր, հանդես էր գալիս ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ-ի դիրքերի ամրապնդման և ԱՄՆ շահերի լիարժեք պաշտպանության օգտին՝ կանգ չառնելով ռազմական ուժի կիրառման առջև:
Նշանավոր դեր է խաղացել 1990-ականների վերջին ՆԱՏՕ-ի` դեպի արևելք ընդլայնման և Հարավսլավիայում տեղի ունեցած իրադարձություններում: Նա անձամբ մասնակցել է ՆԱՏՕ-ի ուժերի կողմից Հարավսլավիայի ռմբակոծման ժամանակ թիրախների ընտրությանը։ Նա իր պաշտոնը թողեց 2001 թվականին։
2007 թվականի սեպտեմբերի 25-ին ԱՄՆ մի քանի այլ պաշտոնաթող պետքարտուղարների հետ նա ստորագրել է նամակ՝ կոչ անելով ԱՄՆ Կոնգրեսին չընդունել Հայոց ցեղասպանության մասին 106-րդ բանաձեւը։
Մահացել է 2022 թ. 84 տարեկան հասակում:
ԱՄՀ-ն գլխավորող առաջին կինը` Քրիստին Լագարդ (Ֆրանսիա)
Քրիստին Լագարդը 2011 թվականին Դոմինիկ Ստրոս-Կանի հրաժարականից հետո, ով հյուրանոցի սպասուհու կողմից մեղադրվում էր բռնաբարության փորձի մեջ (գործը հետագայում փակվեց), դարձավ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի առաջին կին ղեկավարը, ապա վերընտրվեց այդ պաշտոնում 2016-ին: Մինչև ԱՄՀ-ին միանալը Լագարդը զբաղեցրել էր Ֆրանսիայի գյուղատնտեսության և ձկնորսության, ապա նաև էկոնոմիկայի և ֆինանսների նախարարի պաշտոնը:
2019 թվականի Լագարդը թողեց պաշտոնը` նշանակվելով Եվրոպական կենտրոնական բանկի ղեկավար:
ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգի և Ֆինանսների նախարարության առաջին կինղեկավարը` Ջանեթ Ելեն
Ջանեթ Ելենը ևս ազգությամբ հրեա է: 2014 թվականին Ջանեթ Ելենը, ով նախկինում երկար ժամանակ աշխատել էր Դաշնային պահուստային համակարգում, նշանակվեց Դաշնային պահուստի ղեկավար: Ելենին առաջադրել է ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման։ Նա պաշտոնավարեց մինչև 2018-ը` հրաժարական տալով Դոնալդ Թրամփի կառավարման շրջանում:
2015 թվականի նոյեմբերին նա ընդգրկվել է աշխարհի ամենաազդեցիկ մարդկանց տասնյակում ըստ Forbes ամսագրի։
2021 թվականի հունվարին ԱՄՆ Սենատը նախագահ Ջո Բայդենի առաջարկով Ջանեթ Ելենին հաստատել է ֆինանսների նախարարի պաշտոնում։ Այսպիսով նա դարձել է նաև ԱՄՆ գանձապետարանի առաջին կին ղեկավարը:
ԿՀՎ-ի առաջին կին ղեկավարը` Ջինա Հասփել (ԱՄՆ)
Ջինա Հասփելը դարձել է ԿՀՎ-ն ղեկավարած առաջին կինը 2018 թվականի մայիսին։ Նա պաշտոնավարել է մինչև 2022-ը` դառնալով ԿՀՎ 7-րդ և առաջին կին ղեկավարը: Նա գերատեսչությունում աշխատել է 1985 թվականից: Հասփելն իր գործունեության գրեթե ողջ ընթացքում գաղտնիության պայմաններում է գործել, իսկ Ջորջ Բուշ կրտսերի օրոք նա ղեկավարում էր ԱՄՆ գաղտնի բանտերը, ներառյալ գաղտնի բանտը Թաիլանդում:
2017-ին նշանակվել է ԿՀՎ ղեկավարի տեղակալ: Երբ 2018-ին Դոնալդ Թրամփը նրան առաջադրեց ԿՀՎ ղեկավարի պաշտոնում, հակասական քննարկումներ ծավալվեցին, քանի որ նրա անունը կապված է Թաիլանդի գաղտնի բանտում բանտարկյալների խոշտանգումների սկանդալային պատմության հետ: Ավելին, սկանդալային հարցաքնությունների տեսանյութերը 2005-ին նրա որոշմամբ ոչնչացվել են:
ԿՀՎ-ն Թվիթերի միջոցով 2021-ի հունվարի 19-ին` Բայդենի կողմից նախագահի լիազորությունները ստանձնելուց մեկ օր առաջ, հայտարարեց Հասփելի` 36 տարվա ծառայությունից հետո թոշակի անցնելու մասին:
Հասփելը 2021-ից King & Spalding իրավաբանական ընկերությանը խորհրդականն է:
Եվրահանձնաժողովի առաջին կին ղեկավարը` Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյեն
2019 թվականի հուլիսին Գերմանիայի պաշտպանության նախարարության նախկին ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը դարձավ Եվրահանձնաժողովի առաջին կին ղեկավարը: Հատկանշական է, որ դրանից առաջ` 2013-2019թթ. նա եղել է Գերմանիայի առաջին կին պաշտպանության նախարարը: Ավելի վաղ նա Անգելա Մերկելի կաբինետում զբաղեցրել է Ընտանիքի, տարեցների, կանանց և երիտասարդության հարցերով դաշնային նախարարի, ապա Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի դաշնային նախարարի պաշտոնը:
Ուշագրավ է, որ նա նաև 7 երեխաների մայր է:
