Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Ստոլտենբերգի հետ բանակցությունների արդյունքներով հանդես եկավ քսու հայտարարությամբ, որը վերաբերում է Հայաստանի հետ հարաբերություններին: Նրա խոսքով՝ «այժմ մենք շատ մոտ ենք ճեղքման»: Ընդ որում, նա մատնանշեց Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների վերջերս կայացած հանդիպումը Բեռլինում, ինչպես նաև փոխվարչապետների բանակցությունները սահմանների զատման հարցով: Այդպես ի հայտ եկավ խառն իրավիճակ, և ծագեցին շատ հարցեր:
Նախ բանսարկության մասին: Բանն այն է, որ մինչ այս Բաքուն ԱԳՆ-ի հայտարարության մակարդակով արձանագրեց, որ Ֆրանսիայի՝ ՆԱՏՕ-ի անդամի ռազմական տեխնիկայի տրամադրումը Հայաստանին «ծառայում է նրա ռազմական ներուժի ամրապնդմանը և ապակառուցողական գործունեությանը տարածաշրջանում», և որ «Ֆրանսիան հանդես է գալիս սխալ շահերով տարածաշրջանում»: Ի դեպ, համանման սցենարով է ծավալվում նաև Հայաստանի համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի մի այլ անդամի՝ Հունաստանի հետ: Ուստի սպասվում էր, որ Ստոլտենբերգի հետ բանակցություններում Ալիևը կանդրադառնա այդ հարցին: Բայց դա տեղի չունեցավ, համենայն դեպս՝ հանրային տարածությունում: Այդ կապակցությամբ բաքվեցի փորձագետ Իլգար Հուսեյնովը կարծում է, որ «Բաքուն ուղղությունը թեքում է դեպի Հայաստանի հետ փոխգործակցությունը եվրոատլանտյան կառույցների ձևաչափով»: Նրա համոզմամբ՝ դրա համար նախադրյալներ են ստեղծվում. Ադրբեջանը վաղուց է սերտ ռազմա-քաղաքական դաշինքի մեջ ՆԱՏՕ-ի այնպիսի անդամի հետ, ինչպիսին Թուրքիան է: Այժմ դաշինք է ձևավորվում նաև Հայաստանում: Ընդ որում, Հուսեյնովի խոսքով, «ՆԱՏՕ-ի համար լավագույնը կարող էր դառնալ այն իրավիճակը, որի շրջանակներում դաշինքը սեփական ռազմա-քաղաքական կառուցվածքում կներառի Հարավային Կովկասի բոլոր երեք պետությունները»:
Այժմ հարցերի մասին: Ներկայացված համատեքստում Բաքվի համաձայնությունը Երևանի հետ երկխոսությանը արևմտյան հարթակներում մտածված քայլ է: Իհարկե, ավելի վաղ Ալիևը և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ունեցել են մի քանի հանդիպումներ արևմտյան հարթակներում՝ քննարկելով խաղաղության համաձայնության նախագիծը: Ընդ որում, հայկական կողմը վստահեցնում է, որ «փաստաթղթի ճարտարապետությունը և սկզբունքները համաձայնեցված են»: Սակայն իրադարձությունների ընթացքը տարածաշրջանում վաղուց ի վեր անցել է բացառապես երկու երկրների հարաբերությունների սահմաննները, քանի որ զուգահեռաբար ընթացքի մեջ է մտել անվտանգության համակարգի ստեղծումը նոր խաղացողների մասնակցությամբ: Ի լրումն՝ Բրյուսելը սկսել է թևածել Երևանի երկնակամարում ԵՄ-ի անդամության նշանով: Այդ իսկ պատճառով Ադրբեջանի և Հայաստանի քաղաքականության մեջ սկսում է նկատվել Ռուսաստանից թեքվելու միտումը այսպես կոչված բազմավեկտորության անվան տակ:
Այդ կապակցությամբ կարելի է ենթադրել շարժառիթների արդիականացում Ադրբեջանի գործողություններում, որը խաղում է սահմանակից գոտիներում լարվածության վրա, ինչը իր հերթին Հայաստանի միջոցով վերահասցեագրվում է որպես Ռուսաստանին ներկայացվող մեղադրանքներ: Այժմ, ինչպես կարծում է հայ քաղաքագետ Տիգրան Քոչարյանը, «Ալիևին հարկ կլինի պահել-պահպանել Փաշինյանին, որպեսզի առավելագույն օգուտ քաղի ստեղծված իրավիճակից և Երևանին ճնշելու այնպիսի լծակներ ստեղծի, որոնք հնարավոր չլինի անտեսել անգամ տասնամյակներ անց»:
Այդուհանդերձ մինչև հիմա Ալիևին չի հաջողվում իրավաբանորեն ամրագրել հաղթական երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքները: Բեռլինում կայացած Փաշինյանի և Ալիևի հանդիպումը Գերմանիայի միջնորդությամբ, ինչպես և երկրների ԱԳՆ-ների ղեկավարների մակարդակով հանդիպումը, տեսանելի արդյունքներ չտվեց, և այդ պատճառով էլ նշմարվում է աշխարհաքաղաքական առևտրի վազքուղին, որում մի կողմ թողնել Ռուսաստանին չի հաջողվի: Ձախողվում են նաև Բաքվի փորձերը՝ համոզելու Արևմուտքին, որ անհրաժեշտ է հետ կանչել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը և ղարաբաղյան խնդիրը ճանաչել «լուծված»: Ավելին, Արևմուտքի՝ «հարցերը քաղաքական-դիվանագիտական միջոցներով լուծելու» կոչերը հակամարտող կողմերին կաշկանդելու են Ադրբեջանի մանևրելու հնարավորությունները: Ընդ որում, «հնարավորությունների հեռանկարները» փոխադրվում են Արևմուտք-Արևելք հակամարտության հարթություն, իրավիճակ, երբ Ալիևի ռեսուրսները չեն բավականացնի լայն քաղաքական խուսանավումների համար:
Առայժմ ներկա փուլում նա ձգտում է լուծել ավելի շատ միջանկյալ, ոչ թե աշխարհաքաղաքական խնդիրներ, թեպետ հայտարարում է ողջ Անդրկովկասում իրավիճակի հնարավոր փոփոխության մասին: Պարադոքսը հենց այն է, որ հնարավոր պատերազմի վտանգը տարածաշրջանում Ռուսաստանից չի ելնում ու մեծանում:
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ինչպես կարծում են բաքվեցի փորձագետները, «բուն նրա մոտենալը ՆԱՏՕ-ին հղի է որոշակի վտանգներով՝ կապված երրորդ երկրների (Իսրայել, Ռուսաստան, Պակիստան) հետ Բաքվի ռազմա-տեխնիկական համագործակցության հետ»: Ընդ որում, Բաքվի համար նաև բավական ակնհայտ է, որ բազմավեկտորության հավասարակշռության կորուստը կարող է հանգեցնել եվրոպական էսկալացիայի ողջ Անդրկովկասում, որտեղ չլուծված հարցերը ավելի քան բավական են: Բայց սա հենց այն դեպքն է, երբ ըստ ռուսական ասացվածքի՝ "назвался груздем - полезай в кузов" [ձեռք ես տվել՝ խաղա]: Ամեն ինչ այդ տարածաշրջանում դեռ նոր է սկսվում:
Ստանիսլավ Տարասով
Աղբյուրը՝ ИА REX
