Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Լեռնային Ղարաբաղի իրավիճակը գնահատում է «ծայրահեղ բարդ»: Նա առաջարկում է, որ «Մոսկվան և Բաքուն շփման գծի անձեռնմխելիության որոշ երաշխիքներ տան»: Մյուս կողմից՝ խոստանում է, որ Երևանը պատրաստ է կապ հաստատել Ադրբեջանի արևմտյան հատվածի և Նախիջևանի միջև: Իսկ հետո՞:
Սոչիում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ բանակցություններից հետո Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հանդես եկավ Անկարայում երկրի դեսպանների 13-րդ խորհրդաժողովում: Նա մասնավորապես վստահություն հայտնեց, որ «Հարավային Կովկասում կարճ ժամկետներում կայունության հաստատումը հնարավոր է, եթե Երևանը ճիշտ գնահատի Բաքվի և Անկարայի ուղերձները»: Այդպիսով նա հասկացրեց, որ ղարաբաղյան հիմնախնդիրը շոշափվել է Սոչիում կայացած բանակցությունների ընթացքում: Բայց Էրդողանը նշեց նաև «հայ-թուրքական հարաբերությունների նորմալացման գործընթացի շրջանակներում միջոցառումների շարունակությունը»: Միաժամանակ նա ավանդաբար աջակցություն հայտնեց Բաքվին Ադրբեջանի և Հայաստանի շփման գծում առաջացած վերջին բարդացումների համատեքստում՝ պնդելով, որ Երևանը «անհապաղ կատարի 2020 թ. նոյեմբերի 10-ի եռակողմ համաձայնության պայմանները»:
Մինչդեռ Էրդողանը չի կարող չիմանալ, որ այդ հայտարարությունում նախատեսված է Լաչինի միջանցքով Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ կապն ապահովող նոր երթուղու շինարարության պլանը երեք տրվա ընթացքում «կողմերի համաձայնությամբ» և «ռուսական խաղաղապահ զորակազմի վերատեղակայմամբ այդ երթուղին պահպանելու համար»: Հետևաբար հարց է ծագում Բաքվի և Անկարայի կողմից Երևանին առաջադրվող նոր պահանջի պատճառների կապակցությամբ: Այն կարող էր ծագել եռակողմ ձևաչափով նոր բանակցություններից հետո միայն, ինչը մինչև հիմա տեղի չի ունենում: Միաժամանակ Ադրբեջանի զինված ուժերն իրականացրին «Հատուցում» գործողությունը և իրենց հսկողության տակ առան Բուզդուխ բարձունքը, ինչպես նաև մի շարք այլ գերիշխող բարձունքներ Ղարաբաղյան լեռնաշղթայի երկայնքով: Ահա ինչու է իրավիճակը առավել մանրամասն վերլուծություն պահանջում:
Անմիջապես աչքի է զարնում հետևյալը: Խոսքը այնպիսի գործողությունների մասին է, որոնք որոշակի աշխարհաքաղաքական հեռանկար ունեն, ինչն օբյեկտիվորեն շոշափում է Մոսկվայի շահերը: Այդ կապակցությամբ փորձագետները ուշադրություն դարձրին այն հանգամանքի վրա, որ իրավիճակի սրացումը Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցավ Ռուսաստանի և Թուրքիայի առաջնորդների Սոչիում կայանալիք բանակցությունների նախօրեին: Այդ նույն նախօրեին դրական ազդակներ էին հնչում Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերությունների նորմալացման հեռանկարների վերաբերյալ, և այդ հեռանկարները սկսել էին որոշակի գծագրություն ստանալ: Թուրքական պարբերականներում նույնիսկ հաղորդագրություններ հայտնվեցին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ Էրդողանի հանդիպման հնարավորության մասին: Այդ գործընթացը սկսեց ինքնաբավ բնույթ ստանալ և սկսեց անջատվել հայ-ադրբեջանական խնդիրներից:
Ինչպես վերջերս հայտարարեց Ղախրամանմարաշ քաղում Սյութչու Իմամ համալսարանի պրոֆեսոր Թողրուլ Իսմայիլը, «ադրբեջանական հողերի ազատագրումից հետո Ռուսաստանի միջնորդությամբ Ադրբեջանն այլևս Թուրքիայի համար խոչընդոտ չէ»: Այդ առնչությամբ ենթադրություն է ծագում, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պատահական չդիմեց իրավիճակի սրացման: Կարծիք կա, թե իբր դա արվեց Անկարայի խնդրանքով, որպեսզի «փորձեին հանդարտեցումն Անդրկովկասում փոխանակել Սիրիայում ինչ-որ զիջումով Մոսկվայի կողմից»: Բայց կա նաև տեսակետ, ըստ որի՝ Բաքուն գործել է «ինքնուրույն»՝ փաստի առաջ կանգնեցնելով Անկարային և ակնարկելով ղարաբաղյան հիմնախնդիրը հայ-թուրքական երկխոսություն վերադարձնելու անհրաժեշտությունը: Վերջապես, մի հանգամանք էլ կա, որին ուշադրություն դարձրեց Թուրքիայի ԱԳՆ ղեկավար Մևլութ Չավուշօղլուն: Նրա խոսքով՝ «Հայաստանի կառավարության վրա ճնշումը երկրի ներսում գլխավոր խնդիրն է Անկարայի և Երևանի հարաբերությունների նորմալացման ճանապարհին»:
Այդ դեպքում տրամաբանական է խոսել Ալիևի և Երևանի «որոշակի շրջանակների» նպատակների օբյեկտիվ համընկնման մասին, որոնք Փաշինյանի համար ստեղծում են մի իրավիճակ, որում փաստացի նրա յուրաքանչյուր քայլ նրա համար վտանգավոր է դառնում, այդ թվում և Երևանի և Անկարայի երկխոսության շարունակության ընթացքում: Թուրքիան կարող է Հայաստանին նոր նախնական պայման առաջադրել: Սակայն այս անգամ գործընթացը կարող է տարբերվել նախորդից, եթե բանակցություններում միջնորդ հանդիսանա Ռուսաստանը: Հայաստանի նախաձեռնությամբ կայացել է Պուտինի և Փաշինյանի հեռախոսազրույցը: Ռուսաստանի նախագահի մամլո ծառայությունը հաղորդում է, որ կողմերը քննարկել են «Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակի զարգացումները, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական սահմանին անվտանգության ապահովման հարցերը»: Այդ համատեքստում հաստատվել է Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդների 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի, 2021 թ. հունվարի 11-ի և նոյեմբերի 26-ի բոլոր պայմանավորվածությունների դրույթների իրականացման կարևորությունը: Խոսակցության այլ մանրամասների մասին ոչինչ հայտնի չէ:
Դրանից առաջ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Լեռնային Ղարաբաղի իրավիճակը գնահատել էր «ծայրահեղ բարդ» և պահանջել էր, որ «Մոսկվան և Բաքուն շփման գծի անձեռնմխելիության որոշ երաշխիքներ տան»: Մյուս կողմից՝ նա հայտարարել է նաև, որ Երևանը պատրաստ է կապ ապահովել Ադրբեջանի արևմտյան հատվածի և Նախիջևանի միջև: Տեսնենք, թե ինչ կլինի հետո:
Ստանիսլավ Տարասով
Աղբյուրը՝ ИА REGNUM
