Արցախի անվտանգության և զարգացման ճակատի հիմնադիր, հասարակական գործիչ և ձեռներեց Ռուբեն Վարդանյանը հարցազրույց է տվել Արցախի հանրային հեռուստատեսությանը: Ստորև ներկայացվում է հարցազրույցի տեքստային տարբերակը.
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն – Պարո՛ն Վարդանյան, սեպտեմբերի 1-ին հանդես եկաք շատերի համար անսպասելի հայտարարությամբ՝ տեղափոխվում եք Արցախ, ընդ որում, տեղափոխվում եք՝ Ռուսաստանի քաղաքացիությունից հրաժարելով: Սկսենք արձագանքներից: Որքան էլ զարմանալի հնչի, նաև հայկական միջավայրում Ձեր այդ քայլը միանշանակ չընդունվեց: Գերակշռողը դրական արձագանքն էր, բայց կար նաև հակառակը: Զարմացա՞ք:
Ռուբեն Վարդանյան - Ոչ: Առաջին հերթին ես շատ ուրախ եմ, որ այդ որոշումը կայացրել եմ, երկրորդը՝ շատ ուրախ եմ, որ Արցախում եմ, երրորդը՝ շատ ուրախ եմ, որ տարբեր երկրներում ապրող շատ մարդիկ, տարբեր խավերի ներկայացուցիչներ իսկապես ողջունում են իմ այս քայլը: Բայց ես պատրաստ էի և հասկանում էի, որ միշտ կլինեն մարդիկ, որոնք չեն հավատա, կասկածով կվերաբերվեն, սպասողական վիճակի մեջ կլինեն: Մի մասն էլ, եկեք պարզ ասենք, հասկանալով կամ չհասկանալով, օգնում են Ադրբեջանին: Տեսնում եք, թե նրանց մամուլը որքան ագրեսիվ է արձագանքում, ինչեր են գրում իմ մասին …իսկ մյուս կողմից էլ՝ մեր հասարակության մի մասը յուղ է լցնում նրանց կրակին:
Մի կողմից դա այն իրականությունն է, որն ունենք, բայց մյուս կողմից էլ՝ մենք չպիտի վախենանք, պիտի գնանք առաջ, մեր գործը պիտի անենք, գործով պիտի ցույց տանք, թե ով ինչ է ասում… Ասել եմ՝ ով ինչ հարց ունի, թող գա այստեղ՝ Արցախ, այստեղ նստենք, խոսենք, գործ անենք, հետո արդեն պարզ կլինի, թե ով ինչ է մտածում, ինչ է ասում ու իրականում ով՝ ով է:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն -Քանի որ խոսեցիք հենց Բաքվի արձագանքից, Բաքուն, բնականաբար, անտարբեր մնալ չէր կարող: Անգամ շատ թե քիչ աչքի ընկնող հայաստանյան պաշտոնյան, երբ գալիս է Արցախ, Բաքուն ամեն կերպ փորձում է խանգարել, առնվազն՝ բողոքում է դրա դեմ, փորձում է անգամ ռուս խաղաղապահների ներգրավել, արգելել մուտքը, խնդիրներ առաջացնել: Ազդեցիկ գործիչ եք ոչ միայն հայկական միջավայրում, այլ նաև Ռուսաստանի Դաշնությունում, դրանից դուրս: Փորձ չի՞ արվում նաև Ձեր մուտքը դեպի Արցախ դժվարեցնել:
Ռուբեն Վարդանյան -Ի վերջո, մեր հարևան պետությունը պետք է հասկանա, որ իրենց ինչ-որ բաներ կարող են դուր գալ կամ դուր չգալ, բայց դա իրենք չեն որոշում: Իհարկե, դիմադրությունը կա և լինելու է, և մենք պետք է պատրաստ լինենք: Ոչ մեկը ոչ մեկին հեշտ ու հանգիստ կյանք չի խոստացել և չի ապահովելու: Ես հասկանում էի, որ իմ գալն այստեղ լուրջ քայլ է, որովհետև դա հավատ, հույս է ներշնչում Արցախում ապրող մարդկանց: Իհարկե, մեր հարևանի նպատակներից մեկն Արցախում մարդկանց հուսահատության մեջ պահելն է, որպեսզի մարդիկ Արցախից գնան ուրիշ տեղ ապրելու: Իմ գալն այստեղ մի նոր ալիք է ստեղծել. ես վստահ եմ, որ շատ մարդիկ են գալու և՛ Հայաստանից, և՛ այլ տեղերից, որոնք գալու են և արցախցիների կողքին կանգնեն, ասեն՝ մենք էլ ենք այստեղ ապրում: Եվ դա, իհարկե, ինչ-որ առումով փոխում է հարևան պետության ռազմավարությունը:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն -Ռուսաստանի արձագանքի մասին խոսենք: Սա այն ուղղությունն էր, որին այնքան էլ շատ ուշադրություն չդարձրինք: Սակայն առնվազն երկու խնդիր ունենք այստեղ: Տարածված կարծիք կա, որ Ռուսաստանում ապրող, աշխատող հայ գործարարները շատ հարցերում կաշկանդված են: Եվ նույն Լևոն Հայրապետյանի օրինակով շատերն ասում են, որ նրա դեմ հետապնդումը ուժեղացավ այն ժամանակ, երբ հայտարարեց, որ իր հնարավորությունների մեծ մասը մտադիր է տեղափոխել Արցախ: Դուք եկաք մի տարածք, որտեղ անվտանգության երաշխավորը Ռուսաստանն է և հընթացս հրաժարվեցիք ՌԴ քաղաքացիությունից: Բայց որպես գործարար շարունակում եք ներկա լինել ռուսական միջավայրում: Խնդիրներ չե՞ն առաջանում:
Ռուբեն Վարդանյան - Գիտեք, մենք ապրում ենք մի դարաշրջանում, երբ ճգնաժամն ամենուր է: Եվ ոչ մեկը չի կարող հարյուր տոկոսով երաշխավորել, թե ապահովվագրված է կամ պաշտպանված է ամեն ինչից: Ես մի բան գիտեմ. իմ ամբողջ կյանքն աշխատել եմ շատ թափանցիկ, հարգանքով եմ վերաբերվել այն երկրին, որտեղ ստացել եմ հաջողակ գործարար դառնալու հնարավորություն, բայց միևնույն ժամանակ իմ սկզբունքներով եմ ապրել և աշխատել: Աշխարհի հետ համագործակցության իմ մոդելի և հաջողության հիմքում հենց հավատն է եղել: Ինձ հավատացել են տասնյակ հազարավոր մարդիկ, հազարավոր մարդիկ տարբեր երկրներից, որովհետև իմ այդ մոդելի հիմքում եղել է պարզ և թափանցիկ գործելաոճը: Նույնը այս իրավիճակում է:
Ես այս քայլն արել եմ ոչ թե երեկ, այլ 2020 թվականին՝ Արցախի պատերազմի ժամանակ, երբ առաջին անգամ կոչով հանդես եկա: Այդ քայլն ավելի վտանգավոր էր, որովհետև, ի վերջո, գործարար մարդը դուրս է գալիս և պատերազմի ժամանակ ինչ-որ կոչ է անում տարբեր մարդկանց: Եվ առաջինը՝ Ռուսաստանի նախագահին, որ պատերազմը պետք է կանգնեցվի: Վերջին երկու տարիներին ես արել եմ քայլեր Արցախում, որոնք ցույց են տվել իմ գաղափարներն ու մոտեցումները: Դրա համար, հուսով եմ, թե՛ Ռուսաստանում, թե՛ նաև արտասահմանյան իմ գործընկերների համար իմ որոշումը հասկանալի է … Իսկապես, գործարարի համար միշտ էլ ինչ-որ առումով վտանգավոր է մտնել քաղաքական, հասարակական դաշտ: Եվ դա ես հասկացել եմ ու հարցազրույցներից մեկում ասել եմ, որ ամեն ինչի պատրաստ եմ: Մյուս կողմից, այն վտանգը, որ կա Արցախում հիմա, ավելի խորքային է: Դրա համար չպետք է վախենալ, որ անձնական խնդիրներ կլինեն, կան շատ ավելի լուրջ խնդիրներ, որոնք պետք է լուծենք… Սա է իրավիճակը: Իհարկե, հասկանում եմ, որ վտանգը կա, բայց պատրաստ եմ գնալու դրան:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն -Անգամ կարծիքներ կան, որ Ձեր այս քայլը պարունակում է որոշ վտանգներ: Մենք դավադրություն փնտրելու, դրանք սիրող ջիղ ունենք: Ձեր հայտարարությունից հետո ոմանք սկսեցին տարածել լուսանկարը Ռուսաստանի նախագահի հետ և գրել, որ Ռուբեն Վարդանյանի Արցախ գալը ռուսական «պրոեկտ» է, մյուսները սկսեցին նկարներ տարածել անգլիական թագավորական ընտանիքի անդամների հետ և գրել, թե անգլիական «պրոեկտ» է: Ի վերջո, ինչ «պրոեկտ» է Ռուբեն Վարդանյանի Արցախ գալը:
Ռուբեն Վարդանյան -Իմ Արցախ գալը հայկական «պրոյեկտ» է: Ուղղակի մարդիկ պիտի հասկանան ու ընդունեն, որ ինձ պես մարդիկ, որոնք հասել են ինչ -որ հաջողության և ունեն կապեր ոչ միայն Ռուսաստանում, Անգլիայում, Ամերիկայում, Ֆրանսիայում կամ Սինգապուրում, այդ կապերով կարող են օգտակար լինել, քանի որ մեծ խաղ է գնում, և մեծ խաղացողներն ունեն իրենց տարբեր հետաքրքրությունները մեր տարածաշրջանում: Մենք պետք է հասկանանք, որ շատ լուրջ և շատ նուրբ պետք է աշխատենք...
Տեսեք՝ ինչպես է վարվում Էրդողանը: Ռուսաստանին ասում է՝ մենք դաշնակից ենք, Ուկրաինային ասում է՝ Ղրիմը ձերն է, Ամերիկային և Եվրոպային ասում է՝ ես ՆԱՏՕ-ի անդամ եմ, Հունաստանի հետ պատերազմի մեջ է մտնում, Իսրայելի հետ հարաբերությունները լավացնում է… Այսինքն՝ պետք է ունենանք մեր գաղափարները, մեր ռազմավարությունը, հասկանանք ինչ ենք անում, իհարկե, բազմավեկտոր հարաբերություններ պետք է լինեն, ու այդ հարաբերությունները կարևոր են... Երկու տարբերակ կա. կա՛մ քեզ ոչ ոք չի ճանաչում, ոչ ոք չի ընդունում, կա՛մ մեր շփումը բերելու է մեծ հնարավորություններ և մեծ վտանգներ: Դա է ճիշտ աշխատանքը, որը պահանջելու է և՛ ինձանից, և՛ իմ բոլոր գործընկերներից, իմ կողքը կանգնած մարդկանցից՝ լինել խելամիտ, խորքային և վտանգի չենթարկել այն ամենը, որ մենք ուզում ենք անել Արցախում:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն -Դուք Արցախ եկաք համազգային միասնականության գաղափարով...
Ռուբեն Վարդանյան -Այո: Որովհետև ես ասել եմ և ասելու եմ. Արցախի այսօրվա իրավիճակը մեզ թույլ չի տալիս հանգիստ կամ ոչ պատերազմական պայմաններում ապրող հասարակության պես լինել. տարբեր քաղաքական ուժեր, տարբեր մոտեցումներ, պայքար պաշտոնների համար, պայքար ինչ-որ գաղափարների մակարդակում, որոնց տարբերությունը մարդկանց հասկանալի էլ չի: Հիմա միասնության ժամանակն է: Սարդարապատի ժամանակ ոչ ոք չի նայել՝ դու ցարական բանակի սպա՞ ես, դու դաշնա՞կ ես, դու կոմունի՞ստ ես, դու եզդի՞ ես, ուդի՞ ես, ով ասես, եկել-կանգնել է, ով որ եկել-կանգնել է, իրար մեջք մեջքի գնացել ու հաղթել են:
Պետք է հասկանալ, որ այս իրավիճակում Արցախում միայն կոնսոլիդացիա է պետք: Ի՞նչ ընդդիմություն, ի՞նչ պաշտոնների բաժանում, ի՞նչի մասին ենք խոսում, եթե մենք ունենք ճգնաժամ, որը կարող է ոչնչացնել Արցախը: Ի՞նչ, երկու օրով դառնաս ո՞վ, եթե դու ի վերջո Արցախ չես ունենալու: Եթե դուք բոլորդ գտնում եք, որ մեզ մոտ իսկապես ճգնաժամ է, իսկապես Սարդարապատ է, մեր միակ տարբերակը միավորվելն է, մեկ բռունցք դառնալը: Այդ բռունցքով հարցերը պետք է լուծենք այնպես, որ մարդկանց համար ստեղծվեն անվտանգության և լավ կյանքի հնարավորություններ, իսկ մյուս կողմից՝ փորձենք ամեն ինչ անել, որ այդ իրավիճակը լինի կայուն, ոչ թե մի տարի, այլ տասնյակ տարիներ: Եվ դա այն նպատակն է, որը մեզ բոլորիս միավորում է:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն – Պարո՛ն Վարդանյան, միասնականությունն ընդհանուր գաղափար էր, որը, համաձայնեցիք, Ձեր գործունեության հիմքում է: Բայց Ստեփանակերտում կայացած ասուլիսի ժամանակ, գուցե՝ սխալ են հասկացել կամ սխալ են տարածել, բայց, ամեն դեպքում, արժե հարցնել, հնչել է մոտավորապես այսպիսի միտք, որ Հայաստանում կա Արցախի հանդեպ ատելություն:
Ռուբեն Վարդանյան -Գիտեք, մենք հաճախ վախենում ենք հայելուն նայել և վախենում ենք ազնիվ լինել: Եթե մենք խոսում ենք հույսի, հավատի և սիրո մասին, մենք խոսում ենք ապագայի երկարաժամկետ ռազմավարական ծրագրի մշակման մասին, ապա պետք է ազնիվ լինենք: Այո՛, մենք ունենք շատ լուրջ խնդիրներ: Այս պատերազմում մենք ունեցել ենք 4 000 զոհ, 30 000 կամավոր էլ եկել են, ուզեցել ծառայել և Արցախը պաշտպանել: Բայց կան խնդիրներ և՛ Հայաստանի ներսում, և՛ Հայաստան-Արցախ, և՛ Հայաստան-Սփյուռք հարաբերությունների առումով, ու այդ խնդիրների մասին մենք վախենում ենք խոսել:
Մենք խնդիր ունենք հայ մահմեդականների, համշենցի հայերի հետ կապված, բայց միաժամանակ չենք ուզում այդ հարցերը բարձրացնել, որովհետև վախենում ենք: Իսկ ես առաջարկում եմ ոչ թե վախենալ այդ հարցերը բարձրացնելուց, այլ քննարկել, գտնել ճիշտ որոշումներ: Ես վստահ ասում եմ՝ առաջին քայլերից մեկը լինելու է, որ Հայաստանից մեծ թվով մարդիկ, ու հատկապես՝ երիտասարդներ, գան Արցախ ու տեսնեն Արցախը: Որովհետև երբ ես հասկացա, որ Հայաստանում ապրողների մեծամասնությունը չի եղել Արցախում կամ ով եղել է, եղել է, որովհետև բանակում իր երեխան է ծառայել և ժամանակ չի ունեցել տեսնելու Արցախը, դա, իհարկե, մեծ վրիպում է և՛ Հայաստանի, և՛ Արցախի կառավարությունների կողմից: Մարդիկ չգիտեն, թե որտեղ է գտնվում Ամարասը, և Մեսրոպ Մաշտոցի հիմնած առաջին դպրոցը որտեղ է ստեղծվել: Դրա համար, երբ խոսում եմ ատելության, անտարբերության մասին, երբ ասում եմ, որ մեզ մոտ հիվանդ միջավայր է, երբ մենք փորձում ենք ոչ թե հասկանալ, թե ինչպես անենք, որ մարդիկ հաջողության հասնեն, որ շարժումը բերի ինչ-որ արդյունքի, այլ քննադատում ենք և փորձում ենք ամեն ինչի մեջ վատը գտնել, դա նշանակում է, որ մենք ինչ-որ առումով հիվանդ հասարակություն ունենք, որ խնդիր ունենք, որ մեր հասարակությունում կան բաներ, որոնք անընդունելի են: Եվ ես վստահ եմ, որ միայն դրա մասին խոսելով, քննարկելով կարող ենք լուծումներ գտնել, դա միակ ճանապարհն է:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն – Պարո՛ն Վարդանյան, Ձեզ քննադատողների տեսակետների մի մասն ունի ակնհայտ քաղաքական ենթատեքստ: Դա թողնենք իրենց: Բայց կան նաև կոնկրետ փաստերով խոսող, քննադատողներ, որոնք ասում են, օրինակ, որ Ռուբեն Վարդանյանը նախապատերազմյան Արցախի մեծ ծրագրերը հապաղեց իրականացնել: Խոսքը, օրինակ, էկոգյուղի ծրագրի մասին է, որը բավական մեծ և խոստումնալից ծրագիր էր: Ակտիվ քայլեր արվեցին, որոնք, ինչ-ինչ պատճառներով դանդաղեցին: Եվ ասում են, որ պատերազմից հետո էլ Ռուբեն Վարդանյանի հետ կապ ունեցող կազմակերպությունները, մասնավորապես «Ամերիաբանկը», շտապեց դուրս գալ Արցախից:
Ռուբեն Վարդանյան -Եկեք բաժանենք Ձեր հարցը մի քանի մասի, որովհետև դրանք տարբեր պատճառներ են ունեցել և տարբեր իրավիճակների մասին է խոսքը:
Առաջինը, ես վերջին քսան տարվա ընթացքում Արցախում կա՛մ տարբեր ծրագրեր եմ իրականացրել, կա՛մ ակտիվ մասնակցել եմ դրանց իրականացմանը: Ընդհանուր առմամբ, մոտ 80 ծրագիր է իրականացվել: Լևոն Հայրապետյանի կազմակերպած արցախյան հարսանիքին մասնակցած 242 ընտանիքի ավելի քան 400 երեխաների համար կնքահայր եմ եղել, մասնակցել եմ տարբեր ենթակառուցվածքային ծրագրերի, նույն էկոտուրիզմի զարգացման ծրագրի վրա շուրջ 1 միլիոն դոլար է ծախսել, որպեսզի այն ամբողջությամբ պատրաստ լիներ: Երբ եղավ 2016 թվականի քառօրյա պատերազմը, ես հասկացա, որ այս իրավիճակում չապահովելով անվտանգություն, հնարավոր չէ անել այն, ինչ մտածել ենք. որ պետությունն ապահովում է անվտանգություն, իսկ մենք մասնավոր ոլորտում ապահովում ենք տնտեսության զարգացում: Եվ այդ կողմից, այո՛, այդ ծրագիրը կանգնեցրել ենք և այդ գումարները ներդրել ենք տեխնոլոգիաների զարգացման և ուրիշ ուղղությունների մեջ, որոնք միգուցե նույնքան երևացող չեն, բայց շատ կարևոր են մեր ռազմավարական և մեր ընդհանուր պաշտպանության հետ կապված հարցերի առումով:
Ինչ վերաբերում է «Ամերիաբանկի» մասնաճյուղի փակմանը, ապա պետք է հաշվի առնել, որ բաժնետերը որոշում չի կայացնում մասնաճյուղ բացելու կամ փակելու վերաբերյալ, դա մենեջմենթի որոշումն է, որն ունի իր սահմանափակումները, իր ծրագրերը, և այդ հարցը կարող եք ուղղել այն մարդկանց, որոնք այդ որոշումը կայացրել են: Դա ոչ մի կապ չունի ինձ հետ, և Արցախի ղեկավարությունը գիտեր պատճառը:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն - Իմ հաջորդ հարցը, կարծում եմ, անմիջականորեն Ռուբեն Վարդանյանի հետ կապ ունի: Արդեն մի քանի պաշտոնում Ձեզ հասցրել են «նշանակել», անգամ հասցրել են դրանից հանել: Մենք դա սիրում ենք: Անգամ ամսաթվեր են նշում, թե սեպտեմբերի 20-ից հետո կունենանք, ենթադրենք, նոր պետնախարար: Ակնարկում են, որ դա կլինի Ռուբեն Վարդանյանը: Ամեն դեպքում, եթե նման հայտով եկել եք Արցախ, անհնար է լինելու քաղաքականության մեջ չմտնելը: Ի՞նչ եք նախատեսում անել, մանավանդ, որ չի բացառվում, որ Արցախում առաջիկայում կունենանք սահմանադրության փոփոխություն, կունենանք ընտրություններ:
Ռուբեն Վարդանյան -Գիտեք, ես ուզում եմ վերադառնալ իմ ամենակարևոր թեզին: Մենք ունենք Սարդարապատի նման իրավիճակ. ո՞վ է լինելու այդ ճակատամարտի ղեկավարը, ինչպե՞ս ենք այդ ճակատամարտը մենք հաղթելու, ով ինչ պիտի դրա համար անի, դա պետք է որոշի այն մարդկանց խումբը, որոնք իրենց վրա պատասխանատվություն են վերցնում, որոնց համար Արցախը կարևոր է, որոնց համար Արցախը հայրենիք է, որի համար իրենք պատրաստ են և իրենց կյանքը զոհաբերել, և, ինչն ավելի կարևոր է, պատրաստ են ամեն ինչ անել, որ դա տեղի չունենա: Կարող է անգամ վատ հնչել, բայց կյանք տալը, որը, իհարկե, հերոսություն է, կարող է հարցը չլուծել: Պետք է այնպես անել, որ մնաս ողջ ու հաջողության հասնես. դա ավելի մեծ պարտականություն է առաջնորդի համար: Դրա համար, ինչ հնարավոր է անել Արցախի հաջողության համար, ես պատրաստ եմ անել:
Արցախի հանրային հեռուստատեսություն-Շնորհակալություն հարցազրույցի համար:
