«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «ՄԱԿ-ում Նիկոլ Փաշինյանը մի քանի թեզեր հնչեցրեց, որոնք վերաբերում էին ՀՀ-ին, Արցախի Հանրապետությանը: Ինչ վերաբերում է Արցախին, բարձրագույն ամբիոնից միայն «ԼՂ-ում բնակվող հայերի իրավունքները և անվտանգությունը» երաշխավորելու մասին հնչեց, իսկ հիմնական շեշտադրումը ՀՀ 29800 քառակուսի կիլոմետր տարածքի ամբողջականությունը ճանաչելու վրա էր, ինչի վերաբերյալ Փաշինյանը Ալիևին հարցադրումներ արեց, հետո էլ արձանագրեց, թե Ադրբեջանից «դրական արձագանք չկա»: Անդրադառնալով վերոնշյալին՝ քաղաքագետ Սուրեն Սարգսյանը «Փաստի» հետ զրույցում մի քանի արձանագրումներ է արել:

«Նախ արձանագրենք, որ ՀՀ ԶՈւ թիվ մեկ սահմանադրական պարտականությունը տարածքային ամբողջականության պահպանումն է: Բայց, ըստ էության, Փաշինյանը ֆիքսում էր, որ «մենք բանակ չունենք, ու մեր բանակը չի կարող ապահովել ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը»: Մեծ հաշվով, ՄԱԿ-ում Փաշինյանն արձանագրեց, որ իշխանությունը տապալել է Հայաստանի պաշտպանության կազմակերպումը, որ իշխանությունը տապալել է նաև դիվանագիտությունն ու բանակցային ամբողջ գործընթացը: Երրորդ արձանագրումն այն էր, որ իշխանության «խաղաղության դարաշրջանի» կոնցեպտը մեռելածին էր: Այս հիմնարար թեզերը կարելի է դնել Փաշինյանի այդ ելույթի հիմքում. ամեն ինչ հենց այդ երեք թեզի շուրջ է պտտվում»,-ասաց քաղաքագետը:

Ինչ վերաբերում է «խաղաղության դարաշրջանին», քաղաքագետն ընդգծեց. «Փորձը ցույց տվեց, որ խաղաղության օրակարգը կարող է իրականանալ բացառապես կողմերից մեկի վերջնական կապիտուլյացիայից հետո: Ադրբեջանին ինչ-որ բաներ տրվեցին, բայց ինչքան տաս, ավելի շատ են ուզելու, մանավանդ, երբ տեսնում են, որ տալու և հաձնելու պատրաստակամություն կա: Այնպես որ, կարծում եմ, «խաղաղության դարաշրջան», որպես այդպիսին, Ադրբեջանը մեզ հետ չի բացի, մինչդեռ այն չի կարող միակողմանի լինել: Չենք կարող ադրբեջանցիներից ուզել մի բան, որն իրենք չեն ուզում: Այս տեսանկյունից, եթե անգամ «խաղաղության համաձայնագիր» կամ «խաղաղության դարաշրջան» լինի, այն ցավոտ, միակողմանի զիջումների հաշվին է լինելու: Այն արդեն ոչ թե, օրինակ՝ «խաղաղության», այլ պարտադրված համաձայնագիր է լինելու՝ բացառապես Ադրբեջանի համար ընդունելի ձևակերպումներով»:

Անդրադառնալով բանակցային գործընթացին, որն այս իշխանությունը ժամանակին ցանկանում էր «զրոյական կետից» սկսել, բայց, Սուրեն Սարգսյանի խոսքով, տապալել է այն, քաղաքագետը հավելեց. «Զրոյական կետից սկսել նշանակում էր վերացնել բոլոր այն ձեռքբերումները, որոնք եղել են վերջին 30 տարվա ընթացքում:

Բայց այստեղ մի կարևոր բան կա. եթե սկսում ես զրոյից, փոշիացնում ես ոչ միայն մեր, այլև 30 տարվա ընթացքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների կատարած աշխատանքը:

Սա իրականում նոնսենս է: Եվ այնպես չէ, որ մինչ այս հակահայկական դրույթների շուրջ էին բանակցել, ու պետք էր հրաժարվել դրանցից: Շատ ուղղություններով մենք լուրջ բանակցային ձեռքբերումներ էինք ունեցել՝ մանավանդ 2016 թ. Ապրիլյան պատերազմից հետո: Զրոյից սկսել նշանակում է բոլորի աշխատանքը զրոյացնել ու սկսել սեփական կետից: Սա, կարծում եմ, մեծ միամտություն էր, որն իր հետևանքն ունեցավ: Եթե մի բանի շուրջ բանակցում ես, պայմանավորվածություն ես ձեռք բերում ու հետո ասում՝ չեմ անելու, խնդիր ես ունենում ոչ միայն միջնորդների, այլև այն պետության հետ, որի հետ բանակցում ես: Տվյալ դեպքում Ադրբեջանն ասաց, որ, որպես բանակցող, քեզանից որևէ լուրջ ակնկալիք չի ուզում ունենալ: Սա լուրջ խնդիր էր»:

Սուրեն Սարգսյանի կարծիքով, այն հայտարարությունները և ձևակերպումները, որոնք Արցախի վերաբերյալ արվում են այս իշխանության կողմից, կարող են երկու հանգամանքի մասին վկայել՝ կա՛մ վախենում են իրերը կոչել իրենց անուններով, կա՛մ փորձում են ձեռքերը լվանալ Արցախից: Ինչ վերաբերում է Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններին, Փաշինյան-Էրդողան սպասվելիք հանդիպմանը, քաղաքագետը շեշտեց. «Հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին խոսելիս պետք է հաշվի առնենք, որ ՀՀ նախկին իշխանություններին նույնպես չէր հաջողվում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը առանձնացնել ԼՂ խնդրից:

Այսինքն, ոչ թե մեզ չէր հաջողվում, այլ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի դիրքորոշումն այս առումով հստակ էր: Թուրքիան ՀՀ նախկին իշխանությունների առաջ նախապայման էր դնում՝ ասելով. «Ղարաբաղը վերադարձրեք, հետո նոր մենք ձեզ հետ հարաբերություններ կհաստատենք»: Եվ այս իշխանության համար միամտություն էր կարծել, թե իրենք կարող են անել այն, ինչը չի հաջողվել նախկին երեք նախագահներին՝ վերջին 30 տարվա ընթացքում: Բնականաբար, պատմությունը ցույց է տալիս, որ գործող իշխանություններին էլ այն չհաջողվեց: Ավելին, Թուրքիան լրացուցիչ նախապայմաններ դրեց Հայաստանի առջև՝ տեսնելով, որ Հայաստանը պատրաստվում է կամ արդեն իսկ բավարարել է Թուրքիայի երկու նախապայմանները: Խոսքը Ադրբեջանին ԼՂՀ-ն տալու և Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումից հրաժարվելու նախապայմանների մասին է: Երբ տեսան, որ այս նախապայմանները իշխանությունների կողմից բավարարված են, դրեցին երրորդ նախապայմանը՝ այն անվանակոչելով միջանցք, որը Հայաստանը պարտավոր է տալ Թուրքիային և Ադրբեջանին»:

Քաղաքագետը շեշտեց, որ այսօր ՀՀ արտաքին քաղաքականության մեջ հետևողականության և սկզբունքայնության բացակայություն է տեսնում. «Այն տպավորությունն է, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը ձևավորվում է ոչ թե մի քանի, այլ մեկ քայլ առաջ պլանավորելու համատեքստում: Ես տպավորություն ունեմ, որ ՀՀ արտաքին քաղաքականության հիմքում շատ կարևոր դերակատարություն ունի Բաքվի գործոնը, կարծում եմ՝ սա հիմնական և ամենամեծ խնդիրն է: Մենք պետք է պրագմատիկ արտաքին քաղաքականություն ունենանք՝ հասկանալու այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում: Պրագմատիզմի հիման վրա պետք է մշակել մեր արտաքին քաղաքականության ուղենիշները: Քանի որ այն չկա, արտաքին քաղաքականությունը շարունակելու է լինել այսպիսի ոչ ադեկվատ վիճակում»»։

Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում։