Արամը երազում էր հետախույզ դառնալ
Արամ Մկրտչյանը ծնվել է մայիսի 9-ին` Հաղթանակի օրը, ինչպես մայրը` Լորետան է ասում`զավակ կորցրած մայրերին հույս տալու: «Ամոկա»` այսպես միայն մայրն էր Արամին կոչում:
«Երբ ծնվեց Ամոկան, ես նրան գիրկս առա, կարծես աշխարհն իմն էր: Երբեք չէի պատկերացնի, որ փոքրիկ էակի մեջ այդքան սեր ու ջերմություն կլիներ», - մեզ հետ զրույցում ասաց տիկին Լորետան:
Մայրը պատմում է, որ երբ Արամը երեք տարեկան էր, մեծ հետաքրքրությամբ էր դիտում «Բանակում» հաղորդաշարը: Երբ հարցնում էին` ի՞նչ ես դառնալու, մեծ ոգևորությամբ պատասխանում էր`զինվոր:
Արամը տաղանդավոր տղա էր, սիրում էր պոեզիա, գեղեցիկ ստեղծագործում էր, փոքրուց նկատվում էր նրա դերասանական տաղանդը: Նա նաև փայլուն սպորտային տվյալներ ուներ: Մի օր ցանկություն հայտնեց սովորելու Երևանի Օլիմպիական պետական մարզական քոլեջում, որից հետո տեղափոխվեց Մոսկվա` ուսումը շարունակելու:
Ուսումն ավարտելուց հետո վերադարձավ հայրենիք` Արցախ, հայրենիքին պարտքը տալու: Լորետայի խոսքով` որդին բանակ էր շտապում, որ իրեն թև ու թիկունք լիներ: Մոր խնդրանքին, որ հաջորդ տարի զորակոչվեր բանակ, նա չլսեց:
«Չէ, մամ ջան, իմ բոլոր ընկերները գնացել են, ես էլ պիտի գնամ նրանց հետ, ծառայությունից հետո քեզ թև ու թիկունք կլինեմ: Քեզ թագուհու նման կպահեմ, կյանքում շատ ես չարչարվել».Արամի խոսքերն է հիշում Լորետան:
«Փոքր եղբորս` Կամոյի հետ շատ էր կապված, ուզում եր քեռու պես հետախույզ դառնալ, նրա ճանապարհով գնալ: Ասում էր` զինվորական համազգեստը պատվով պետք է կրեմ»,- հիշում է Լորետան:
Բանակ զորակոչվելու օրը մորը խնդրեց` չլացել, իրեն ուժեղ պահել:
2020 թվականի հուլիսի 20-ին Արամ Մկրտչյանը զորակոչվեց բանակ.քովիդի պատճառով տասնհինգ զինվորների մեկուսացրել էին, որոնց մեջ հենց Արամն էր: Լորետան տարակուսանքով ասում է, որ տղաները ֆիզիկապես կոփված էին, և մի տեսակ թերահավատորեն է ընդունել մեկուսացնելու հանգամանքը:
Արամը պարտադիր զինվորական ծառայության անցավ Մարտակերտում: Լորետային շատ ուրախացրեց այդ փաստը. որդուն հաճախ կտեսներ, շատ չէր կարոտի:
Մոր և որդու վերջին հանդիպումը
Երբ առաջին անգամ հագավ զինվորական համազգեստը, լուսանկարն առաջինը Լորետային ուղարկեց: Լորետայի խոսքով` շատ սիրուն և երջանիկ էր այդ համազգեստում:
«Մի օր Արամս եկավ և ասաց` մամ գիտե՞ս` հայրենիքն ինչ է: Ասացի` հայրենիքը սրբություն է: Ինձ հակաճառեց` չէ, մամ, պետք է մինչև վերջ կռվել, որ մեր պապերը հանգիստ ննջեն», -հուզված պատմում է Լորետան:
Արամի կրծքավանդակին գայլի պատկերով դաջվածք կար: Լորետան որդուն բազմիցս խնդրել էր դաջվածքը մաքրել, բայց Արամն ասել է` դա քեզ կօգնի գտնել ինձ ամեն տեղ:
Սեպտեմբերի 19-ին Լորետան զանգ ստացավ որդուց: Որդին եկել էր մորը տեսնելու: Չնայած հոգու խորքում շատ էր ուրախացել, բայց բարկացավ բանակից հաճախ փախչելու համար, չկասկածելով, որ դա իր և որդու վերջին հանդիպումն էր, վերջին գրկախառնությունը;
Սեպտեմբերի 27-ի գիշերը Լորետան մղձավանջ տեսավ. երազում մառախուղի միջից Արամն էր գոռում` մա՜մ:
Առավոտյան արդեն պատերազմ էր սկսվել: Հրետանակոծվում էր նաև Մարտակերտը: Մոր երկար թախանձանքներից հետո Լորետան դստեր` Անահիտի հետ Ստեփանակերտ տեղափոխվեց, հետո` Երևան: Արամին այդպես էլ տեսնել չկարողացավ: Տագնապ և անհանգստություն կար նրա հոգում: Կապ չկար` որևէ մեկից լուր իմանալու: Մարտակերտում բոլորը գիտեին, որ Արամը զոհվել է, բացի Լորետայից: Մայրական սիրտը զգում էր, որ ինչ-որ բան իրենից հեռացել էր:
«Արամն էր հեռացել ինձնից»,-արտասվելով ասում է Լորետան:
Արամի զոհվելու մասին բոլորը գիտեին, բացի Լորետայից:
Արամը զոհվեց պատերազմի առաջին օրը
Արամ Մկրտչյանը Մարտակերտի N զորամասի առաջին զոհերից էր: Պատերազմի առաջին օրը, անօդաչու թռչող սարքից, Արամի հետ 30 ընկերներից 29-ը զոհվեցին: Նրանց մեջ միայն մեկ զինվոր ողջ մնաց. Էդգարին հենց Արամն էր մարմնով ծածկել և երկրորդ կյանք շնորհել:
«Արամի մահով աշխարհի բոլոր գույները սև դարձան: Աշխարհը գլխիս փուլ եկավ»,-ասում է Լորետան:
Սեպտեմբերի 28-ին զոհվեց Լորետայի փոքր եղբայրը` հետախույզ Կամոն, ում երազում էր նմանվել Արամը: Հունվարին ականի պայթյունից զոհվեց ավագ եղբայրը` Մուրադը: Լորետան Կամոյի զոհվելու մասին ավելի շուտ իմացավ, քան որդու: Երբ իմացավ, չէր գիտակցում, թե ինչ էր կատարվում շուրջը: Ամեն օր Հերացու դիահերձարան էր գնում, բժիշկներին խնդրում` տղաների մարմիններից մեկն իրեն տալ, կարծում էր` որդին նրանց մեջ է:
Հոկտեմբերի 16-ին նրան զանգեցին և ասացին, որր ԴՆԹ-ն համընկել է: Սակայն երբ հասան այնտեղ, բժիկներն ասացին, որ սխալվել են, Արամի մարմինը չէր:
«Կյանքում երբեք չէի պատկերացնի, որ ես կլինեմ սգավոր մայր»,- լացելով ասում է Լորետան::
Հոկտեմբերի 22-ին որդու մարմինը հանձնեցին Լորետային: Արամի մոտ փաստաթղթեր չկային, ամեն ինչ վառվել էր: Դիահերձարանում գրանցված էր` Գայլով տղա:
«Ձեր նկարագրած տղայի ձախ կրծքավանդակին գայլի դաջվածք կա՞, 175/5 դիակն է»,- ասում է բժիշկը:
Գայլով տղային հենց դաջվածքով ճանաչեցին:
«Հիմա եմ հասկանում, թե ինչու էր ասում` մամ, գայլով ինձ ամեն տեղ կգտնես: Արամոտ է իմ ամեն մի օրը: Երբեմն թիկունքումս զգում եմ Արամի ներկայությունը, երբեմն ոտնաձայներն եմ լսում: Երազում էի, որ տղաս բանակից կզորակոչվեր և իմ սիրած երիցուկները նվիրեր ինձ:
«Հաճախ եմ զանգում Արամի հեռախոսահամարին: Գուցե երկնքում կապ չկա` չի պատասխանում»,- հուսահատ ասում է Լորետան:
Ուղիղ երկու տարի Լորետան սպասում է որդուն: Արամի երազանքներն իր կյանքի պես կիսատ մնացին. երազում էր հետախույզ դառնալ, շատ զավակներ ունենալ:
Արամն այդպես էլ չզորացրվեց: Լորետայի սիրելի երիցուկներն էլ ուշացան:
Արամը հուղարկավորված է Եռաբլուրում: Ամեն անգամ որդուն այցելելիս Լորետան վիրավոր Արցախից մի բուռ հող է տանում Եռաբլուր: Խնդրում, որ որդին վերևից իրեն ուժ տա, որ կարողանա դիմակայել նրա բացակայությանն ու հայրենիքի կորստին: Ստեփանակերտի Հ. Բալասանյանի անվան թիվ 5 դպրոցի Աշխարհագրության դասասենյակն անվանակոչվել է հերոսի անունով:
ԱՀ նախագահի հրամանագրով` Արամ Մկրտչյանը պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով:
Հասմիկ Հակոբյան
