«Այն, ինչ ունեցել եմ, իմ հիշողություններում է, այն, ինչ կարող եմ ունենալ, իմ ձեռքերում է»․ այս կարգախոսով է առաջնորդվում Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Բերձոր քաղաքի բնակիչ, 36-ամյա Իննա Բաբայանը՝ հայրենազրկումից հետո փորձելով չկոտրվել ու պայքարել՝ կրկին արարելու ու ստեղծելու համար։
Բաբայանը վստահ է՝ հայրենազրկումը ժամանակավոր է, մի օր ինքն անպայման հայրենի Բերձոր է վերադառնալու։ Բայց որպեսզի դա տեղի ունենա, ինքներս մեզ համար պետք է նման նպատակ սահմանենք ու հաղթահարենք դրա ճանապարհին առկա մարտահրավերները։ «Եթե կոտրվենք, հետ չենք բերի մեր կորցրածը, եթե կոտրվենք, ի սպառ կվերանա հայը։ Պետք է պայքարենք, որ կարողանանք մեր կորցրածը հետ բերել»,- ասում է նա՝ հավելելով, որ այնքան համոզված է՝ Երևանում գտնվելը ժամանակավոր է, որ անգամ չի կարողանում նոր բնակարանի մասին մտածել։
«Հայրենիքն ազատագրելու համար մեզ պետք է միասնություն և խելքը գլխին կառավարություն»,- ասում է նա։
Իննա Բաբայանը ծնունդով Ստեփանակերտից է։ Ամուսնացել է Երևանում, ապա ամուսնու հետ 2010-ին հաստատվել Բերձորում։ Ասում է՝ այն ժամանակ համարում էր, որ այդպիսով այդ հողն ազատագրողների գործն է շարունակում՝ բնակեցնելով ազատագրված հայրենիքը։ Բաբայանը եղել է Բերձորի մանկապարտեզի տնօրենը, ամուսիններով նաև ունեցել են ֆերմա, իրենց ողջ եկամուտն էլ ներդրել են Բերձորում տուն և տնտեսություն ստեղծելու մեջ։
Հայրենազրկումից հետո Բաբայանը որոշել է հագուստի բրենդային արտադրություն հիմնել՝ ստեղծված մոդելներում ամփոփելով իր կարոտը հայրենի հողի հանդեպ, իր հոգու ցավը և հայկական էությունը։ Այսպես էլ ստեղծվել է «ԼուսԻննա» բրենդային հագուստը, որի առանձնահատկությունն այն է, որ այն պատրաստված է բացառապես ոչ թուրքական հումքից և զարդարված է Արցախը խորհրդանշող սիմվոլներով ու պատկերներով։ Անգամ թռչնատառ շարֆերի ետնապատկերում Արցախը խորհրդանշող Տատիկ-պապիկի արձանն է, կամ Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցին։
«Քանի դեռ Արցախն ազատագրված չէ, իմ ասելիքն ավարտված չէ»,- ասում է Բաբայանը՝ հավելելով, որ հագուստի վրա ասեղնագործվող յուրաքանչյուր տեսարանի մեջ ամփոփված է կորստի ցավն ու այն վերագտնելու հույսը։
Բաբայանն ասում է՝ իր համար սկզբունք է միայն հայկական մոտիվներով հագուստի արտադրությունը։ Այդ իսկ պատճառով մերժում է պատվերները, որոնք առաջարկում են հայկականի հետ կապ չունեցող պատկերներ դաջել հագուստի վրա։
«Այսօր կարծրատիպ կա, որ հայկականը թանկ է։ Ես ուզում եմ՝ այդ կարծրատիպը վերանա, որ մարդիկ հասկանան, որ հայկականը կարող է լինել որակյալ ու մատչելի։ Մենք պետք է ոչ թե վախենանք մրցակցությունից, այլ այնքան շատ ու որակյալ լինի հայկականի առաջարկը, որ կարողանանք դուրս մղել թուրքականը։ Չեմ ընդունում նաև, որ հայկական արտադրանքի վրա հայտնի բրենդների նշաններ են պատկերում։ Ասում են՝ դա վաճառվող է, պահանջարկն է այդպիսին։ Բայց գուցե մենք արտադրողներս ենք թելադրում։ Եթե պետք է նմանակենք, մենք երբեք թելադրող չենք լինի»,- ասում է նա։ Բաբայանն ասում է՝ ամեն գնով մերժում է նաև թուրքական հումքի ձեռքբերումը։ Ճիշտ է՝ այլ երկրների հումքը գնային առումով ավելի թանկ է, արդյունքում իրեն ավելի քիչ շահույթ է մնում, բայց սկզբունքն ամեն ինչից վեր է։ «Ավելի լավ է հաճախորդները շատանան, քան մեկի մեջ գումար շատ աշխատեմ»,- ասում է նա։
Բաբայանը Հայ ավետարանչական ընկերակցության աջակցությամբ ձեռք է բերել սարքավորումներ՝ արտադրությունը սկսելու համար։ Սակայն արտադրամաս դեռևս չունի, տան պայմաններում են աշխատում։ Խոսելով ապագայի ծրագրերի մասին՝ ասում է, որ նախ և առաջ մտադիր է Արցախում «ԼուսԻննայի» բրենդային խանութ բացել, հետո միայն մասնաճյուղ բացել Երևանում։
«Իմ ստեղծած հագուստով փորձում եմ հիշեցնել հայրենիքի կորցրած ամեն մասնիկի մասին և ցույց տալ հայի լինելիությունը»,- ասում է Իննան։
Վստահեցնում է հաճախորդներից միայն ու միայն դրական արձագանք է ստանում, ինչն էլ օգնում է չկոտրվել և պայքարել՝ ի հայտ եկող դժվարությունները հաղթահարելու համար։ «Հաճախորդներիս արձագանքը պարտավորեցնում է, որ ավելի պատասխանատվությամբ մոտենամ այս գործին»,- ասում է նա։
Իննան ասում է, որ այս օրերին ավելի դժվար է ստեղծագործելն ու աշխատելը՝ հաշվի առնելով Արցախի շրջափակումը։ Իսկ իր ստեղծած դիզայնը՝ Տատիկ-պապիկի արձանի և սրտի զարկերի համադրմամբ, եթե նախկինում խորհրդանշում էր, որ Արցախը այն կրողի սրտում է, ապա այժմ դարձել է կյանքի ճանապարհի խորհրդանիշը։
Ասում է՝ իր ողջ հարազատությունն Արցախում է՝ շրջափակման մեջ։ Եվ ինքն իրեն ավելի լավ կզգար, եթե այս դժվարին պահին ինքն էլ այնտեղ լիներ ու նույն դժվարությունները կրեր։ Պատմում է, որ չի կարողանում իր երեխայի համար միրգ գնել՝ իմանալով, որ Արցախում բոլորը, այդ թվում և երեխաները զրկված են մրգից։ «էն օրը գազն եմ անջատել՝ թե մերոնք այնտեղ ցրտին են, ես այստեղ տո՞ւն եմ տաքացնում։ Որ այնտեղ չեմ, թվում է, թե դավաճանում եմ մերոնց»,- ասում է նա։
Վստահեցնում է՝ Արցախում շրջափակման մեջ գտնվողներն ավելի ամուր են հոգով և առանց տրտնջալու զրկանքները կրում են, քանի որ գիտեն, թե ինչի համար են պայքարում։
«Իրենք ասում են՝ պետք լինի, տարիներով այսպես կապրենք, միայն թե Արցախը չտան, միայն թե Հայաստանից մի թիզ հող չզիջեն, որովհետև զիջելու դեպքում մի 3 ամիս հետո էլի ճանապարհը կփակեն ու մի ուրիշ տարածք կպահանջեն։ Արցախը մեր նույն հայրենիքն է։ Եթե կորցնենք Արցախը, սա էլ կկորցնենք»,- ասում է նա։
Վստահեցնում է՝ Արցախում հիմա մի այլ կերպ միաբանված են։ «Միայն պատերազմի ժամանակ էր, որ թիկունքից հարված եղավ։ Հողը զենքով պաշտպանեցին, բայց ստորագրությամբ տվեցին։ Հիմա էլ հանկարծ նման բան չլինի։ Ես դրանից եմ վախենում։ Արցախցիները փոքրից մեծ տանում են այդ զրկանքները, միայն թե նման դավաճանություն չլինի, չասեն՝ թողեք դուրս եկեք։ Միակ մտավախությունը դա է, որ այս անգամ էլ նույնը կլինի»,- ասում է նա։
Վստահեցնում է՝ սուտ են պնդումները, թե ճանապարհը բացելու դեպքում մարդիկ Արցախը կլքեն։ «Քրոջս տունը պատերազմի ժամանակ վնասվել էր։ Իրենք մինչև դեկտեմբերի վերջ վերանորոգում էին։ Իմ զարմանքին էլ պատասխանում՝ դե հիմա շինանյութն առել ենք, հո չենք թափի, որտեղ պրծավ, կանգ կառնենք»,- ասում է նա։
Իննան ևս չի կորցնում լավատեսությունը՝ չնայած իրավիճակին։ Համոզված է՝ ճանապարհը կբացվի ու ամեն ինչ լավ կլինի։ «Ես չեմ հավատում, որ մի օր Արցախ չենք ունենալու։ Եթե նման բան լինի, կնշանակի, որ Երկրի վրա հայ չի լինելու»,- ասում է նա։
