Արժանապատիվ հայորդին
Արարատի շրջանի Մարմարաշեն գյուղի ընտանեկան գերեզմանատանն է հանգչում հերոս Զոհրաբ Գառնիկի Հովհաննիսյանը։ Նա ընտանիքի ավագ որդին էր: Հարազատները նրան բնութագրում են որպես ընկերասեր, նպատակասլաց և անկոտրում ոգու տեր երիտասարդի։ Ափսոսանքով են խոսում Զոհրաբի մասին` հուգու դառնությունն ու ցավը խեղդելով ցավոտ հպարտությամբ: Կարոտում են բոլորը, անգամ` չորս տարեկան որդին` փոքրիկ Նարեկը:
2000 թվականին` հայրենի գյուղի միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո, Զոհրաբը զորակոչվել է բանակ և ծառայել Արցախի Եղնիկներ զորամասում՝ որպես հակատանկային։ Պարտադիր զինվորական ծառայությունն ավարտելուց հետո նա մեկնել է արտագնա աշխատանքի։
Կինը` Մելինեն, «Անկախի» հետ զրույցում պատմել է, որ ամուսնու հետ տասը տարի պայքարելուց հետո են զավակ ունեցել, որին Նարեկ են կոչել` Սուրբ Նարեկացու պատվին։ Նրա խոսքով` Զոհրաբը հոգատար հայր և ամուսին էր։ Հոր նվիրական երազանքն իր որդուն լուսավոր ու բարեկեցիկ ապագա տալն էր, որի համար ձգտում էր ամեն ինչ անել: Բայց Զոհրաբի երազանքներն Արցախյան 44-օրյա պատերազմի հետևանքով կիսատ մնացին, ինչպես նրա երիտասարդ կյանքը:
2020թ. սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան Զոհրաբն աշխատանքի էր գնացել: Մասիսում մեքենայի սպասարկման սրահում էր աշխատում։ Այդ օրը զանգել են նրա հորն ու ասել, որ որդին պետք է ներկայանա զինվորական կոմիսարիատ: Հարազատները փորձել են թաքցնել դա և ոչինչ չասել նրան, բայց Զոհրաբն արդեն լսել էր պատերազմի լուրը և շտապել տուն` զինվորական գրքույկի հետևից: Մելինեն արտասվելով ասում է, որ ամուսնուն Արցախ մեկնելու մտքից հետ պահելու համար անգամ նրա զինվորական գրքույկն է փորձել թաքցնել:
«Բացարձակ դեմ էի, որ գնար: Չէի ուզում»,- ասում է նա:
Զոհրաբն աշխատանքից քաղցած տուն է վերադարձել, զինվորական գրքույկը վերցրել և շտապել զինկոմիսարիատ: Հայրը խնդրել է մինչև վաղն առավոտյան սպասել, բայց Զոհրաբը համառել է և ասել` սպասե՞մ` թուրքը գա մտնի մեր տուն:
Զինկոմիսարիատից կեսգիշերն անց է տուն եկել, Մելինեն էլ ուրախացել է. կարծել է` չի գնալու Արցախ: Բայց Զոհրաբը տուն էր եկել հարազատներին հրաժեշտ տալու: Նա համբուրել է Նարեկին և հրաժեշտ տվել հարազատներին:
Ջրականի արծիվը
Պատերազմի առաջին օրը Զոհրաբը Ջրական է մեկնել` մորաքրոջ որդու` Հովհաննեսի հետ: Զոհրաբն իրենց ջոկատի հրամանատարն էր: Հետագայում զինակից ընկերները պատմել են, որ հենց առաջին օրը Զոհրաբը բահ է վերցրել և խրամատ փորել։ Միայն ընկերներին խնդրել է` արագ ծխախոտը վառել ու իրեն տալ:
Պատերազմի ժամանակ զոհվել է նրա հորեղբոր որդին` Վազգենը: Նրա զոհվելու մասին լսելուց հետո մեծ ցավ է ապրել Զոհրաբը, շատ ծանր տարել:
«Չգիտեմ` ինձ էր հույս տալիս, թե` ոչ, բայց միշտ ասում էր` ամեն ինչ լավ է լինելու, առաջ են գնում` թշնամուն ծանր հարված հասցնելով»,- ասում է Մելինեն:
Հոկտեմբերի 13-ին որդու` Նարեկի ծննդյան տարեդարձն էր: Վազգենի զոհվելուց հետո չէին կարող այն նշել, սիրտ չունեին: Զոհրաբը զանգել և հարցրել է ` գոնե որդուս տորթ գնե՞լ ես:
«Հետո ինչքան զանգում էր, ասում էր` Նարեկիս լավ կնայես: Տնեցիներին դուխ տուր: Ես էլ հուզված ասում էի`ինձ ո՞վ պետք է դուխ տա: Ասում էր` դու ուժեղ ես»,- ասում է կինը:
Հոկտեմբերի 17-ին լրացել էր Զոհրաբի 38 ամյակը: Այն տոնել են մարտադաշտում. քանի որ ոչ մի բան չունեին, տղաներով ձեռքերը բաժակի պես են պահել և իբր նշել:
Մելինեն նրան հետ վերադառնալ էր խնդրել, բայց Զոհրաբն ասել է. «Մեր դիմաց երկու հարյուր զինվոր է կռվում, նրանց թիկունքը պետք է պահենք»:
Վերջին հեռախոսազանգը եղել է հոկտեմբերի 18-ին` ծննդյան տարեդարձի հաջորդ օրը: Դրանից հետո նրա հետ կապն ընդհատվել է: Հարազատներին հավատացրել են, որ անտառներում են պատսպարվել ջոկատի տղաները և շուտով կհայտնվեն: Եվ միայն հոկտեմբերի 23-ին են իմացել հերոսի անմահանալու մասին:
Մելինեն ասում է, որ պատերազմի օրերին մի անգամ ամուսինը զանգել և ասել է` դիմացից խփում են, հետևից խփում են: Սկզբում չի հասկացել նրա խոսքերի իմաստը, նրա զոհվելուց հետո է միայն հասկացել, որ խոսքը շրջափակման մեջ հայտվելու մասին էր:
Մելինեն տարակուսելով պատմում է, որ իրեն ասել են, թե Զոհրաբի ջոկատին պետք է փոխարիներ մեկ ուրիշ ջոկատ, որի համար նրանց ուղարկել են մի տեղանք, որտեղ նրանց պետք է դիմավորեին և մեքենայով տեղափոխեին Հայաստան: Բայց պարզվել է, որ այդ տարածքն արդեն թշնամու վերահսկողության տակ էր:
Հոկտեմբերի 19-ին Զոհրաբն ու ջոկատի տղաները շրջափակման մեջ են ընկել արդեն հանձնված տարածքում: Թեժ կռիվ են մղել թշնամու դեմ, անգամ մերձավոր մարտի են բռնվել: Զոհրաբը կռվել է մինչև վերջին շունչը` չլքելով ոչ ընկերներին, ոչ` իրեն վստահված դիրքը։ Այդ ժամանակ ջոկատի տղաներից չորսը զոհվել են, մեկը` վիրավորվել: Անձրևից վիրավորն ուշքի է եկել, դուրս եկել տարածքից, և միայն հետո նրա շնորհիվ իմացել են զոհերի գտնվելու վայրի մասին: Զոհրաբն այդ մարտի ժամանակ փրկել է ընկերների կյանքը, սակայն նրա կյանքը փրկել չի հաջողվել։
Զոհրաբ Հովհաննիսյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով։
Զոհրաբը զբաղվում էր տան վերանորոգման աշխատանքներով և ցանկանում էր իր ձեռքերով կառուցել սեփական տունը։ Այդ երազնքն էլ կիսատ է մնացել, և այսօր ամուսնու` Նարեկին լավ ապագա տալու նվիրական երազանքի համար նրա փոխարեն պայքարում և ձգտում է Մելինեն: Դժվար է ամեն ինչ, բայց չի թուլանում, որովհետև գիտի` հենց իր ուժեղ լինելու հավատով է Զոհրաբը հայրենիքի սերը վեր դասել իր անձնական սիրուց:
Հասմիկ Հակոբյան
