Պատերազմի հիշողությունը
«Երբ Քառօրյա պատերազմից հետո մտա Թալիշի մեր տուն, ամեն ինչ սևի ու սպիտակի մեջ էր: Ինձ համար գույներ չկային: Ուրախություն չկար»,-մեզ հետ զրույցում պատմում է արցախցի Միքայելը և ցույց տալիս հոգեվիճակ բնութագրող իր նկարը:
Ասում է` նկարի միջոցով չի ցանկացել ինչ-որ բացատրություն տալ, նպատակն էր, որ յուրաքանչյուրն այդ նկարին նայելով, հասկանար, թե ինչ է կատարվում իր ներսում: Իմ հարցին` ի՞նչ է կատարվում նրա հոգում` թալիշցի Միշան ժպտում է` թաքցնելով ներանձնական ցավից ծնված նկարի պատմությունն ու իր հոգում տիրող անմեկնելի քաոսը:
Միքայելի հորական տատիկն ու պապիկը` Վլադիկ և Ռուզան Գրիգորյանները, Արցախյան առաջին ազատամարտի մասնակիցներ են: Արցախյան քառօրյա պատերազմից հետո Մատաղիսում էին բնակվում, 44-օրյա պատերազմից հետո`Մարտակերտում:
Քառօրյա պատերազմի ժամանակ Միքայելը տեղափոխվել է Հրազդան քաղաք: Այնտեղ սեփական բնակարան ունեին, բայց վերանորոգված չէր, որի պատճառով սկզբնական շրջանում մորական տատիկի տանն են բնակվել: Պատերազմի մասին երկար խոսել չէր ուզում, ցավոտ է, բայց մի պահ հիշողություններով տեղափոխվեց 2016 թվական` հարազատ Թալիշ:
Միքայելը տասը տարեկան էր, երբ սկսվեց Քառօրյա պատերազմը: Գիշերվա ժամը 03:00-ին սարսափազդու ձայներից էր արթնացել: Եվ չնայած մայրն ասել է, որ անհանգստանալու խնդիր չկա, բայց Միքայելը չի կարողացել քնել, որովհետև տանը բոլորն անհանգիստ էին: Նրան թվացել է` երկինքն է որոտում, բայց սխալվել է: Հետո պարզվել է, որ պատերազմ է:
Թալիշի զորամասը գտնվում էր նրանց տան մոտ: Սպաներից մեկը խնդրել էր տան լույսերն անջատել և նկուղ իջնել: Թշնամին սարից իջել և արդեն մոտենում էր գյուղին: Ստիպված գյուղից դուրս են եկել: Ասում է` Մատաղիսի ճամփին տխուր և ահավոր իրավիճակ էր տիրում:
«Կրակից սարերն էին սևացել, զգացվում էր պատերազմի շունչը»,-ասում է նա:
Ճանապարհին մեքենան կանգնել է, ու հենց այդ պահին Միքայելի դիմաց ռումբ է պայթել:
«Դրանից հետո ես շատ կարևոր բան եմ հասկացել. իմ կյանքում կլինեն դեպքեր, երբ պետք է հետ կանգնել կամ շրջանցել դրանք, որովհետև հակառակ դեպքում կարող են ճակատագրական լինել»,- ասում է նա:
Կարոտից ծնված նկարները
Միքայելը Հրազդանի Հ. Օրբելու անվան թիվ 13 դպրոցում է սովորում, զբաղվում է նկարչությամբ: Փոքրուց սիրել է նկարել, հետո նկարելը դարձել է նախասիրություն: Այժմ հայտնի նկարիչ դառնալու նպատակով է ապրում: Մի օր մայրն ասել է, որ իրենց տունը վերանորոգող վարպետներից մեկը` Աղասը, նկարչության անհատական պարապմունքներ է անցկացնում: Միքայելն էլ որոշել է հաճախել այդ պարապմունքներին:
«Մի օր ուսուցիչս ասաց, որ ես նկարիչ եմ դառնալու: Այդ օրվանից նրա խոսքերը տպավորվել են իմ մեջ»,-ասում է նա:
Հիմա Միքայելը հաճախում է Հրազդանի Կոստան Զարյանի անվան արվեստի դպրոցի նկարչության խմբակ: Ուսուցչուհին Գոհար Ամիրբեկյանն է: Օրերս դպրոցի նախաձեռնությամբ ցուցահանդես-վաճառք է կազմակերպվել, որտեղ Միքայելի ներկայացրած աշխատանքներից երկու կտավ է վաճառվել:
Պատերազմական դրվագներ ներկայացնող նկարն է ցույց տալիս Միքայելը, որ նկարել է 44-օրյա պատերազմի օրերին: Դրոշի գույները յուրովի է մեկնաբանում. քրիստոնեության մեջ կարմիր գույնը խորհրդանշում է Հիսուսի թափած արյունը, իսկ իր նկարում` հայ զինվորի, կապույտը զենքով պարտադրելու խաղաղությունն է խորհրդանշում, դեղինն էլ մեր համբերության խորհրդանիշն է:
«Մի օր գալու է այն ժամանակը, երբ լցվելու է մեր համբերության բաժակը»,-ասում է նա:
Նկարի մի անկյունում`հեռվում, Թալիշի խորհրդանշական բանալին է` մշուշում թաղված: Բայց Միքայելը հավատում է` մի օր հետ ենք բերելու մեր հողերը, մի օր նա Թալիշ է վերադառնալու:
Միքայելն ասում է, որ հիմնականում իր նկարներն անիմալիստական ժանրի են: Գայլին պատկերող կտավը նա ավանել է «Խորհրդավոր»:
«Սրանով ուզում եմ ասել, որ մարդուն բացահայտելու համար պետք է տեսնել` ինչ է նրա աչքերում կատարվում»,-ասում է նա:
Հետո հավելում է` լուռ մարդիկ շատ ասելիք ունեն: Միքայելը խոստովանում է` սիրում է կենդանիներին և նկարներում նրանց միջոցով ներկայացրել է հայ ժողովրդին և նրա պայքարը երկու թշնամիների` ադրբեջանցիների և թուրքերի դեմ:
«Սրանով ցանկացել եմ ասել, որ չնայած հայը մենակ է, բայց պինդ է, կանգուն է մնացել»,- ասում է նա:
Միքայելը մասնակցել է Ֆրանսիական համալսարանում կազմակերպված «Ֆրանկոֆոնիայի արժեքները» խորագրով մրցույթին, որտեղ գրավել է երրորդ տեղն ու արժանացել խրախուսանքի:
«Բազմազանություն թեմայով եմ ստեղծագործել: Նկարում պատկերված մարդիկ փորձում են գլխավոր հերոսին հետ պահել իր նպատակներից, բայց նա միշտ շարժվում է առաջ»,-ասում է նա:
Շատ տպավորված էր մրցույթից: Նախ համալսարանն ու միջավայրն է հավանել, բարեհամբույր և ժպտերես մարդկանց, որոնք և ոգևորել են իրեն: Եվ դրանից ստեղծվել է նկարի գաղափարը:
2022 թվականին Ծաղկաձորի Օրբելի եղբայրների տուն-թանգարանում կազմակերպվել էր Միքայելի` 44-օրյա պատերազմում անմահացած հերոսների հիշատակին նվիրված «Հայրենիքիս կանչը» խորագրով կտավների ցուցահանդեսը։ Ցուցահանդեսը նախաձեռնել էր նրա պատմության ուսուցչուհի Լիանա Փիրումյանն ու դպրոցի տնօրեն Սոնա Մարկոսյանը: Միքայելի կտավները ներկայացվել են նաև Հայաստանի նկարիչների միությունում կազմակերպված ցուցահանդեսին:
«Ես երազանքներ չունեմ: Երազանքներն իրականության հետ չեն համապատասխանում: Ձգտում եմ նպատակներիս հասնել: Ուզում եմ նկարներիս միջոցով ցույց տալ աշխարհին, թե ինչպես են թշնամիները վարվում մեզ հետ, ինչպես ենք կանգուն մնացել»,-ասում է նա:
Հասմիկ Հակոբյան
