Մինչ աշխարհն ուշադրությունը կենտրոնացրել է Ուկրաինայի վրա, քաղաքացիական անձինք Լեռնային Ղարաբաղում բախվել են ավտորիտար պաշարման, նշված է Freedom House-ի հայտարարությունում։
Այն ժամանակ, երբ Ադրբեջանի նախագահը եւ Հայաստանի վարչապետը բանակցություններ են վարում ավելի լայն կարգավորման պայմանների մասին, ադրբեջանական ուժերը վերջին մի քանի ամիսներին խստացրել են պաշարումը Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ՝ սպառնալով բնակիչներին հումանիտար աղետով եւ բարձրացնելով շտապ օգնության անհրաժեշտությունը համաշխարհային դեմոկրատիաների կողմից։
Լաչինի միջանցքն անհրաժեշտ է Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչության գոյատեւման համար։ Նրա օբստրուկցիան վերջին մի քանի ամիսներին հանգեցրել է կենսականորեն կարեւոր ապրանքների եւ ծառայությունների հասանելիության բացակայությանը։ Միեւնույն ժամանակ, լիովին փակվել է Ադրբեջանի վերահսկած տարածքով անցնող խողովակաշարով բնական գազի հոսքը Լեռնային Ղարաբաղ։ Բաքուն նույն կերպ կտրել է տարածաշրջանի միացումը Հայաստանի էլեկտրացանցին, ինչը հանգեցրել է էլեկտրաէներգիայի ամենօրյա անջատումների։ Այս էներգետիկ խնդիրները, ինչպես նաեւ դեղերի, բժշկական իրերի եւ հիգիենայի միջոցների բացակայությունը խախտել են հիվանդանոցների աշխատանքը։
Երեխաները, տարեց եւ սահմանափակ հնարավորություններով մարդիկ հատկապես են տուժել այդ զրկանքներից։ Մոտ 30 000 երեխա չի կարող հաճախել մանկապարտեզ եւ այլ կրթական հաստատություններ։ Էլեկտրականության եւ գազի հաճախակի անջատումները ձմռան սառնամանիքներին հանգեցրել են տասնյակ դպրոցների եւ քոլեջների փակմանը։
Ամբողջ աշխարհի դեմոկրատիաներն արդեն իրենց մտահոգությունն են հայտնել Բաքվի գործողությունների հետեւանքով մարդու իրավունքների խախտումների առիթով, եւ միաջզգային ինստիտուտներն ավելի հաճախ են միջամտում գործընթացին։ Միջազգային դատարանը հանձնարարել է Ադրբեջանին «ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները» մարդկանց, տրանսպորտայկին միջոցների եւ բեռների անխոչընդոտ երթեւեկության համար Լաչինի միջանցքով՝ երկու ուղղություններով։ Սակայն Ադրբեջանի կառավարությունը ոչ միայն պահպանել է շրջափակումը, այլեւ պաշտոնականացրել է այն։
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի վարչակարգը հայտնի է իր քամահրանքով հաշվետվողականության միջազգային մեխանիզմների հանդեպ։ 2020թ. նոյեմբերին հրադադարի ստորագրումից շատ չանցած՝ ադրբեջանական ուժերը զավթեցին եւս երկու գյուղ, իսկ ավելի ուշ զավթեցին Փառուխ գյուղը Լեռնային Ղարաբաղում։ Անցած տարվա սեպտեմբերին ադրբեջանցի զինվորականներն սկսեցին դիրքերի գրոհները հենց Հայաստանի ներսում՝ Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններից շատ հեռու։
Ոչ պարտադիր քաղաքական հանձնարարականները, ինչպիսին է Եվրոպայի խորհդրի Վենետիկյան հանձնաժողովի կարծիքը, մեծ նշանակություն չունեն Ալիեւի կառավարության համար։ Անգամ միջազգային դատարանների կատարման համար պարտադիր որոշումներն արդյունավետ չեն. Ադրբեջանը մշտապես չի կատարում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումները, եւ այդ չկատարված գործերի մոտ 40 տոկոսը կապված է հակամարտության հետ։ Այս համատեքստում ակնհայտ է դառնում, որ Լեռնային Ղարաբաղում մարդու իրավունքների խախտումների դեմ կարելի է պայքարել միայն դեմոկրատական ուժերի շատ ավելի ակտիվ մասնակցության եւ հարկադրական ջանքերի միջոցով։
Լեռնային Ղարաբաղի ներկա ճգնաժամը կրում է հումանիտար բնույթ, բայց հիմնական կոնֆլիկտն առաջ է գալիս մարդկանց, որոնք ձգտում են ազատության եւ ինքնակառավարման իրենց հայրենի հողում, եւ ավտորիտար ագրեսորի միջեւ, որն ավելի շուտ կսպանի կամ կքշի նրանց, քան կընդունի նրանց հիմնական իրավունքները։
Կարճաժամկետ հեռանկարում դեմոկրատիաները պետք է օգտագործեն միջազգային ինստիտուտները, ինչպիսին է Եվրոպայի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպությունը կամ ՄԱԿ Անվտանգության խորհուրդը, որպեսզի օգնեն կատարելու Միջազգային դատարանի որոշումները՝ երաշխավորելով Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման դադարեցումն իրականում։ Ուժային գործողությունները եւս կարող էին զսպել Բաքվին Հայաստանի հետ սահմանին ռազմական թեժացման օգտագործումից՝ Երեւանի հետ բանակցություններում տարածքային զիջումների հասնելու համար, որոնց աջակցում են Վաշինգտոնը եւ Բրյուսելը։ Մինչդեռ դեմոկրատական պետությունները պետք է ուղիղ հումանիտար օգնություն ցուցաբերեն հակամարտությունից տուժած բնակչությանը՝ թեթեւացնելու համար նրա տառապանքները։
Բացի կառավարությունների այդ գործողություններից, քաղաքացիական հասարակությունը պետք է վճռական դեր խաղա հակամարտության հետեւանքով մարդու իրավունքների իրավիճակի հետ կապված իրազեկությունը բարձրացնելու հարցում։ Տեղի քաղաքացիական խմբերը պետք է հետեւեն եւ փաստագրեն մարդու իրավունքների ցանկացած խախտում, ինչպես նաեւ նպաստեն խաղաղաստեղծ գործունեությանը եւ հաշտեցմանը՝ խրախուսելով երկխոսությունը էթնիկ եւ ազգային հանրույթների միջեւ։ Նրանք նաեւ կարող են ստեղծել միջազգային ցանցեր եւ միություններ՝ իրենց ձայնը բարձրացնելու եւ դեմոկրատական արժեքները պաշտպանելու համար։
