Պատերազմի օրերին տիկին Հասմիկը վատ երազներ էր տեսնում․ գրատախտակին ինչ-որ մեկը գրում էր «մահ»։ Արթնանում էր տագնապած, և չնայած որդին՝ Արզումանը, ամեն օր զանգում էր մարտադաշտից, մայրական սիրտն անհանգիստ էր, զգում էր վտանգը։Մեզ հետ զրույցում ցավով ու կարոտով է պատմում որդու մասին, արցունքները զսպել չի կարողանում, լացն էլ չիթեթևացնում որդեկորույս մոր ցավը։
Քաջ Արզումանը
Արմավիրի մարզի Աղավնատուն գյուղից Արզուման Շմավոնյանը 2019 թվականի հուլիսի 5-ին էր զորակոչվել բանակ․ ծառայում էր Մարտունու N զորամասում։Խելացի, ճշտախոս, գերազանց վարքագծով էր նա․ այսպես է որդուն բնութագրում մայրը։ Նրա խոսքով՝ երբեք չէր դժգոհել ծառայությունից, խաղաղ պայմաններում ամեն ինչ լավ էր։
«Երբ սկսվեց պատերազմը, կռվի թեժ ժամանակ, իրենց զորամասը պայթեցրել են։Արզումանը վիրավորվել էր։Ավագ որդիս գնաց նրան հետ բերելու, բայց նա չեկավ։ Ասում էր՝ պետք է մնար նորակոչիկների հետ, որովհետև նրանք միայնակ չէին կարող սահմանը պաշտպանել»,-պատմում է մայրը։
Մարտունու զորամասի պայթյունից հետո Արզումանին և նրա ծառայակից ընկերներին տեղափոխել են Իվանյանի N զորամաս։ Հետ վերադառնալուց հետո թշնամին ոչնչացրել է նրանց տանկերը, բայց Արզումանը հրաշքով փրկվել է։ Շատ է բարկացել դրանից,անգամ առանց ճաշելու քնել է։ Հենց քնած ժամանակ էլ զոհվել է՝ անօդաչու թռչող սարքի հարվածից։
«Ուր ասես՝ չեն ուղարկել նրանց։ Ինքը փորձ ուներ, միշտ առաջ էր ընկնում, որ իրեն առաջինն ուղարկեին։ Գնացել ու բազմիցս հետ է եկել հաղթանակով»,-ցավոտ հպարտությամբ ասում է մայրը։
Պատերազմի օրերին Արզումանը մորն ամեն օր զանգում էր, ասում էր՝ մամա, խաղաղ է, ամեն ինչ լավ է։ Այնինչ ամենաթեժ տեղերում էր կռվում։
«Ասում էի՝ այ, Արզջան, ախր ամեն օր զինվոր են բերում, հուղարկավորում, ինչու՞ ես խաբում»,-ասում է մայրը։
Զոհվել է Կարմիր Շուկայում
Հոկտեմբերի 27-ին որդին զանգել է մորն ու ասել՝ մամ ջան, դու ուժեղ կին ես, դու քեզ լավ կպահես, պապայիս ու ախպորս կնայես, մենք էլ չեն կարող խոսել։
«Ասաց՝ մամ, մեզ դավաճանել են, թե չէ մենք չենք պարտվել։ Ես էլ խնդրել եմ՝ հանկարծ հեռախոսը չանջատի»,-լացելով ասում է մայրը։
Հաջորդ օրը եղել է Արզումանի վերջին հեռախոսազանգը։ Զանգել է և ասել, որ վերջին անգամ են խոսում։ Այդ օրը մայրը, հեռախոսը ձեռքին, պատուհանի մոտ կանգնած էր։ Տիկին Հասմիկն այդ օրերին վատ երազներ էր տեսնում․ գրատախտակին ինչ-որ մեկը գրել էր «մահ»։ Գիշերները չէր քնում, անընդհատ լուրեր էր կարդում։ Արթնանում էր տագնապած և անհանգստանում՝ միայն թե վատ բան չլինի։ Ասում է՝ այդ օրերին որդու անկողնում էր քնում։ Հենց այդ օրն ամուսինն Աստծուն փառք է տվել, որ իրենց և հարևան գյուղերից զոհ չունեն, չիմանալով, որ հենց այդ օրը կլսեր որդու զոհվելու գույժը։
«Չենք հասկացել իրականությունը, այնինչ վատ երազներ էի տեսնում։ Երազումս որդիս եկավ և ասաց․ «Ոչինչ, թե պապան քեզ չի բերել ինձ մոտ, ինձ կբերեն քեզ մոտ և դու կտեսնես»։ Հետո ծուխ բարձրացավ, ես էլ գոռում էի՝ Արզուման, Արզուման։ Մեր հայրենիքն էր՝ ծխի մեջ, վտանգված։ Հետո լույսերն անջատվում են։ Նայում եմ՝ փոքրիկ արկղում որդիս է, կողքին՝ մարդիկ նստած», -ասում է նա։
Իրենց գյուղի նույն փողոցում երկու զոհ են տվել։ Արզումանի զոհվելու օրը մյուս զինվորի մայրը տիկին Հասմիկին իր տուն է հրավիրել, ասել, որ նրա որդին ամեն օր զանգում է, և դա լավ է, իսկ իր որդուց լուր չունի, չի զանգում։ Տիկին Հասմիկն այդ օրը շատ անհանգիստ է եղել։ Որդին երազում եկել և երեք անգամ նրան կանչել է։ Մայրն անհանգիստ այդ օրը որդու զանգին էր սպասում, զգում էր՝ որդու զանգն ուշանում էր։ Երբ ամուսինը եկավ, նրա դեմքից հասկացավ, որ որդին էլ չկա։
Արզուման Շմավոնյանը Հադրութում մարտական գործողությունների ժամանակ կասեցրել է հակառակորդի առաջխաղացումը՝ խոցելով թշնամու զրահատեխնիկան և հետևակը։ Հոկտեմբերի 5-6-ը Ջրականում հմուտ տանկ վարելու շնորհիվ կարողացել է դուրս գալ շրջափակումից։
«Հիմա մենք էլ չենք ապրում»,- արցունքների միջից ասում է որդեկորույս մայրը։
Արզումանը զոհվել է հոկտեմբերի 29-ին՝ Կարմիր Շուկայում։ Նրան հաջորդ օրն են հարազատ գյուղ բերել՝ Եռագույնով պատված։
«Մատերն ամբողջ ծակված էին։ Անօդաչու թռչող սարքն ուղիղ գլխին է ընկել։ Գլխարկ էին հագցրել, գլուխը վառվել էր։ Ամբողջ գիշեր նստել եմ կողքին»,-ասում է մայրը։
Մերօրյա հերոսին հուղարկավորել են հարազատ գյուղի գերեզմանատանը։ Արզումանը բազում նվիրական երազանքներ ուներ, որոնք իրագործել չհասցրեց։ Սիրած աղջիկ ուներ, նպատակ ուներ զորացրվելուց հետո շուտ ամուսնանար։ Որոշել էր հորն օգնել։
Տիկին Հասմիկը եղել է Արցախում։ Ասում է՝ շատ է սիրում Արցախը, իր հարազատներն էլ են այնտեղ ապրել, բայց պատերազմի հետևանքով բռնի տեղահանվել են։ Խոստովանում է՝ հիմա էլ է սիրում Արցախը, չէ որ այնտեղ իր որդուց մասնիկ կա։
Հասմիկ Հակոբյան
