ԱՄՆ կոնգրեսական Ադամ Շիֆը նամակ է հղել Ամերիկայի միացյալ նահանգների նախագահ Ջոզեֆ Բայդենին՝ կոչ անելով անձամբ զանգահարել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին և հորդորել նրան վերացնել Լաչինի միջանցքի արգելափակումը: Կոնգրեսականը խորհուրդ է տվել զգուշացնել Ադրբեջանի նախագահին, որ արգելափակման շարունակման դեպքում կլինեն հետևանքներ, ներառյալ՝ պատժամիջոցների կիրառումը, վիզային սահմանափակումները և ԱՄՆ արտաքին օգնության դադարեցումը:
Ստորև Ադամ Շիֆի նամակն ամբողջությամբ:
«Հարգելի՛ նախագահ Բայդեն
Հունիսի 8-ին Ձեզ հասցեագրված նամակում հայտնել էի իմ խորին մտահոգությունը Ադրբեջանի կողմից Արցախը (Լեռնային Ղարաբաղ) արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքի շրջափակման կապակցությամբ, սակայն դրանից ի վեր ճգնաժամը զգալիորեն վատթարացել է և պահանջում է ձեր անձնական և անհապաղ ուշադրությունը։
2022 թվականի դեկտեմբերից Ադրբեջանի կողմից իրականացվող ապօրինի շրջափակման պայմաններում ապրող Արցախի ժողովուրդը շարունակում է բախվել դրա կործանարար հետևանքների հետ. 120,000 մարդ զրկված է սննդի, ջրի, դեղորայքի և բժշկական ծառայությունների, գազի և էլեկտրականության հասանելիությունից: Նախկինում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն (ԿԽՄԿ) հնարավորություն ուներ ապահովել սննդի և դեղորայքի սահմանափակ մատակարարում և դյուրացնել շտապ բժշկական օգնության դեպքում մարդկանց փոխադրումը, սակայն շաբաթներ առաջ Ադրբեջանը որոշեց փակել նույնիսկ ԿԽՄԿ-ի մուտքը: Ինչպես նշվում է ԿԽՄԿ հայտարարության մեջ «տասնյակ հազարավոր մարդիկ ապավինում են այս ճանապարհով իրենց հասցվող մարդասիրական օգնությանը, սակայն կյանքի ճանապարհի արգելափակված լինելու պատճառով բնակչությունը լիովին մեկուսացված է, և քաղաքացիական բնակչության շրջանում զոհերի թիվն արագորեն աճում է»: Կասկած չկա, որ այժմ առկա է «սուր հումանիտար ճգնաժամ», ինչպեսև հայտարարվել էր ՄԱԿ-ի փորձագետների խմբի կողմից:
Արցախի բնակչությունը, այդ թվում՝ հատկապես առավել զգայուն խմբերը՝ հղի կանայք, երեխաները, տարեցներն ու հաշմանդամները, հրատապ օգնության կարիք ունեն։ Կենսական նշանակության դեղամիջոցներն ու մանկական սնունդը գրեթե սպառվել են: Արցախի առողջապահական մարմինները արձանագրել են հիվանդացության և մահացության մակարդակի աճ՝ թերսնուցման, դեղամիջոցների և շտապ բժշկական ծառայությունների/փոխադրամիջոցների բացակայության պատճառով։ Օրինակ, հղիների շրջանում սակավարյունության մակարդակը հասել է մոտ 90 տոկոսի, իսկ թերսնուցման հետևանքով ուշագնացության դեպքերի քանակը նկատելիորեն աճել է: Ցավալի իրողություն է, որ, Ալիևի կանխամտածված և ռազմավարական ծրագրին համապատասխան, անմեղ խաղաղ բնակչությունը տառապում է թերսնուցումից և բախվում սովի անմիջական վտանգի հետ: Հենց այս պահին, Ադրբեջանի արգելափակման արդյունքում, խոչընդոտվում է 400 տոննա հումանիտար օգնություն տեղափոխող բեռնատարների շարասյան մուտքը Արցախ: Այս գործողությունները հանդիսանում են միջազգային իրավունքի և 2020 թվականի Եռակողմ հայտարարության բացահայտ խախտում։ ՄԱԿ-ի փորձագետների օգոստոսի 7-ի հայտարարությունը կոչ էր անում Ադրբեջանին «կատարել իր միջազգային պարտավորությունները, հարգել և պաշտպանել մարդու իրավունքները՝ ներառյալ սննդի, առողջության, կրթության և կյանքի իրավունքը», և ես միանում եմ նրանց կոչին:
Չնայած ԱՄՆ կառավարությունը, ԵՄ-ն, ՄԱԿ-ի փորձագետները և Ռուսաստանը դատապարտել են արգելափակումը և կոչ են արել բացել միջանցքը կանոնավոր երթևեկության համար, Ադրբեջանը ամիսներ շարունակ անտեսում է նման հայտարարությունները: ԱՄՆ պետքարտուղարությունը և USAID-ն փորձել են դիվանագիտորեն լուծում տալ Ալիևի կողմից Լաչինի միջանցքի արգելափակման հարցին, բայց հայտարարությունների և նման կոչերի ժամանակն ակնհայտորեն վաղուց անցել է: Միացյալ Նահանգները պետք է հստակ գործողություններ ձեռնարկի և անհապաղ օգտագործի այլ գործիքակազմ, որպեսզի ստիպի Ադրբեջանին գործել միջազգային իրավունքին և կարգին համապատասխան:
Ուստի, ես կոչ եմ անում Ձեզ ձեռնարկել հետևյալ քայլերը.
Օգտվելով Միացյալ Նահանգների նախագահության փաստից՝ Արցախի ճգնաժամի հարցով հրավիրել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի (ԱԽ) արտահերթ նիստ: Այս իրավիճակը համահունչ է մեր երկրի մտադրությանը՝ այս նստաշրջանում ուշադրությունը կենտրոնացնել պարենային անապահովության դեմ պայքարի և մարդու իրավունքների պաշտպանության վրա, այն նաև հրատապ հարց է, որը պահանջում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ուշադրությունը: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Գուտերեշը օգոստոսի 2-ի հայտարարության մեջ խորին մտահոգություն է հայտնել շարունակվող արգելափակման և վատթարացող իրավիճակի վերաբերյալ և ՄԱԿ հատուկ զեկուցողների հետ հանդես եկել հստակ գործողություններ ձեռնարկելու համատեղ կոչով: Ժամանակն է, որ ՄԱԿ ԱԽ-ն ներգրավվի գործընթացի մեջ: Ես համամիտ եմ Հայաստանի կառավարության օգոստոսի 12-ի դիմումի մեջ հնչած հայտարարության հետ, որտեղ նշվում է, որ «ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն՝ որպես միջազգային խաղաղության և անվտանգության պահպանման, զանգվածային վայրագությունների, այդ թվում՝ պատերազմական հանցագործությունների, էթնիկ զտումների, մարդկության դեմ հանցագործությունների և ցեղասպանության կանխարգելման համար պատասխանատու գլխավոր մարմին», պետք է հնարավորինս սեղմ ժամկետներում հրավիրի նիստ այս ճգնաժամի վերաբերյալ:
Հանձնարարել ՄԱԿ-ում ԱՄՆ առաքելությանը՝ գլխավորել ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձև, որը կոչ կանի Ադրբեջանին անհապաղ կատարել Միջազգային դատարանի վճիռները, որով նախատեսվում է Արցախ ուղարկել ՄԱԿ-ի փորձագետների խումբ՝ մարդու իրավունքների և հումանիտար իրավիճակի վերաբերյալ տեղեկատվություն հավաքելու և անկախ զեկույց պատրաստելու նպատակով, ինչպես նաև պատժամիջոցներ կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ՝ միջազգային իրավունքի և մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի կոպիտ խախտումների համար։
Հանձնարարեք USAID-ին և պաշտպանության նախարարությանը գնահատել Միացյալ Նահանգների կողմից ցամաքային կամ օդային փոխադրամիջոցներով Արցախ օգնություն հասցնելու հարցում աջակցության տրամադրման տարբերակները՝ կանխելու սովի իրական վտանգը և խուսափելու անմեղ քաղաքացիական անձանց կանխարգելելի մահերից:
Անձամբ զանգահարել Ալիևին և հորդորել նրան վերացնել արգելափակումը։ Զգուշացնել նրան, որ արգելափակման շարունակման դեպքում կլինեն հետևանքներ, ներառյալ պատժամիջոցների կիրառումը, վիզային սահմանափակումները և ԱՄՆ արտաքին օգնության դադարեցումը: Կոնգրեսում մեզանից շատերը կարծում են, որ Ադրբեջանը վաղուց պետք է կտրված լիներ ամերիկյան օգնությունից։
Ես պատրաստ եմ ցուցաբերել ցանկացած աջակցություն Ձեր վարչակազմի ջանքերին՝ ուղղված այս ճգնաժամի հանգուցալուծմանը, այդ թվում ՝ աջակցել ձեր վարչակազմի և ազգային հայ համայնքի շահագրգիռ կողմերի հանդիպմանը, որոնք կարող են առաջին ձեռքից տեղեկություններ հաղորդել Արցախի աղետալի իրավիճակի մասին:
Ժողովրդին ոչնչացնելու այս անմարդկային և չարամիտ արշավը շատ ծանոթ է հայերին, որոնց նախնիները 108 տարի առաջ կրել են Հայոց ցեղասպանության սարսափը: Օգոստոսի 7-ին հրապարակված փորձագիտական եզրակացության մեջ Միջազգային քրեական դատարանի նախկին դատախազ և միջազգային իրավական փորձագետ Լուիս Մորենո Օկամպոն նշում է, որ «կա ողջամիտ հիմք ենթադրելու, որ 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հայերի նկատմամբ ցեղասպանություն է իրականացվում»: «Ադրբեջանի անվտանգության ուժերի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակումը, որը խոչընդոտում է ցանկացած սննդամթերքի, բժշկական պարագաների և այլ առաջին անհրաժեշտության ապրանքների հասանելիությանը, պետք է համարվի ցեղասպանություն՝ համաձայն Ցեղասպանության մասին կոնվենցիայի II հոդվածի «գ» կետի. «կյանքի համար միտումնավոր վատ պայմաններ ստեղծելը, հավասար է ֆիզիկական ոչնչացման»: Չկան դիակիզարաններ և մաչետե հարձակումներ։ Սովը ցեղասպանության անտեսանելի զենքն է: Առանց անհապաղ կտրուկ փոփոխությունների հայերի այս խումբը մի քանի շաբաթից կոչնչացվի»:
Մենք խոստացել ենք՝ «այլևս երբեք», պարոն նախագահ, բայց այսօր Արցախի ժողովուրդը, ավտոկրատ ադրբեջանական ռեժիմի ձեռքերում, կանգնած է էթնիկ զտումների և ցեղասպանության իրական վտանգի առջև։ 2023 թվականի ապրիլի 24-ին, երբ աշխարհասփյուռ հայությունը ոգեկոչում էր Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցը, դուք հայտարարեցիք. «այստեղ և ամբողջ աշխարհում հայ ժողովուրդը հույսով լի է հանդիպել ատելության չարիքին։ Նրանք վերակառուցել են իրենց համայնքները, դաստիարակել են իրենց ընտանիքներն ու պահպանել իրենց մշակույթը: Նրանք հզորացրել են մեր ազգը։ Նրանք նաև պատմել են իրենց և իրենց նախնիների պատմությունները, որպեսզի հիշեն և երաշխավորեն, որ 108 տարի առաջ տեղի ունեցած ցեղասպանությունն այլևս երբեք չկրկնվի: Այսօր եկեք վերահաստատենք այս խոստումը։ Եկեք կրկին պարտավորվենք խոսել ատելության դեմ, պաշտպանել մարդու իրավունքները և կանխել վայրագությունները: Պարոն նախագահ, դուք եղել եք պատմության ճիշտ կողմում, ճշմարտությունն եք ասել իշխանությանը, և այժմ ժամանակն է տեր կանգնելու այս խոստմանը և կանգնելու Արցախի ժողովրդի կողքին ու կասեցնելու մեկ այլ Հայոց ցեղասպանություն:
Շնորհակալություն այս հարցի նկատմամբ ձեր ուշադրության համար։ Ես պատրաստ եմ աշխատել ձեր վարչակազմի հետ՝ ի աջակցություն Արցախի ժողովրդի»:
