Սերգեյ Մարկեդոնովն իր տելեգրամյան ալիքում գրում է.

Անցնող տարվա ավարտին  ղարաբաղյան թեման նորից հայտնվեց մեդիադաշտում: Սամվել Շահրամանյանը՝ չճանաչված ԼՂՀ-ի առաջնորդներից վերջինը, հանրապետական կառույցների «ղեկավարների» հետ հանդիպման ժամանակ, որոնք պաշտոնավարում են «հասարակական կարգով», հայտարարեց, որ Արցախի ինքնալուծարման որևէ փաստաթուղթ գոյություն չունի: Այդ թեզը հնչեցրեց նաև Վլադիմիր Գրիգորյանը՝ Շահրամանյանի խորհրդականը «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցում: «Արցախի Հանրապետությունը, կառավարությունը և հանրապետության մնացած բոլոր մարմինները 2024 թվականից հետո կշարունակեն իրենց գործունեությունը»,- ամփոփեց նա:

Ուրեմն ի՞նչ ենք մենք տեսնում: Մի նոր աշխարհաքաղաքական սենսացիայի ծնո՞ւնդ, թե՞  վերացած հանրապետության ձգտում կապիտալացնելու ղարաբաղյան խնդիրը Հայաստանի ներսում:

Սկսենք նրանից, որ ԼՂՀ-ի գոյության շարունակության հարցը «մեկուկես օրվա պատերազմից» հետո ավելի վաղ էլ է բարձրացվել, բայց տեղեկատվական ռադարներում գերեթե չէր երևում: 2023 թ. հոկտեմբերին՝ Լեռնային Ղարաբաղի երևանյան ներկայացուցչության առջև տեղի ունեցած բողոքի ցույցի ժամանակ, Շահրամանյանը հայտարարեց. «Ժողովրդի ստեղծած հանրապետությունը չի կարող լուծարվել որևէ փաստաթղթով»: Նրա իսկ խոսքով՝ ԼՂՀ-ի ինքնալուծարման մասին  թուղթը՝ իր իսկ ստորագրությամբ, ընդունվել է սոսկ  մարտական գործողություններին վերջ դնելու, զինվորների ու խաղաղ բնակչության կյանքը պահպանելու համար:

Նշանակո՞ւմ է դա, որ մենք  գտնվում ենք նոր ռազմական բախման եզրին: Եթե ԼՂՀ-ի ինքնալուծարում տեղի չի ունեցել, ապա մնում են (թեկուզ զուտ տեսականորեն) նրա կարգավիճակի պարզաբանման խնդիրները: Նկատենք, որ  տարիներ շարունակ ռազմական եղանակը ամենաարագ ու  արդյունավետ միջոցն է եղել նպատակներին հասնելու համար: Չշտապենք եզրակացություններ անել: Շահրամանյանի պլանը, հասկանալի է, Բաքվի շահերին չի համապատասխանում: Բայց պաշտոնական Երևանն էլ հիացած չէ դրանով: Այժմ Հայաստանի ղեկավարությունը ավելի շատ խոսում է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծն առաջ մղելու մասին, որը հնարավոր չէ Հայաստանն ու Ադրբեջանը նոր պատերազմի տանելու դեպքում: Նոր ստատուս քվոյի պայմաններում  «նեողարաբաղյան նախագծով» երևացող շահագրգիռ կողմեր չկան նաև արտաքին խաղացողների մեջ:

Ուրեմն ի՞նչ բանական իմաստ  ունի շարունակել հայկական պոլիտիկումում «և այնուամենայնիվ այն պտտվում է» գաղափարի առաջմղումը: Հավանաբար մի քանի հիմք կա: Եվ բնավ ոչ բոլորն են խիստ ռացիոնալ: Ղարաբաղի հայաթափումը և վերադարձը ադրբեջանական հսկողության տակ ուժգին ազգային ցնցում է: Ոչ միայն ղարաբաղցի հայերի, այլև երևանցիների, սփյուռքի հայերի համար: Այդ համատեքստում յուրաքանչյուր «վտարանդի կաբինետի» ձևավորումը ընկալվում է որպես «քաղաքական թերապիա»: Չլինի դա Երևանում, կհայտնվի Սան Ֆրանցիսկոյում կամ Գլենդելում: Եղել են, չէ՞, տարբեր ժամանակներում Սերբական Կրաինա Հանրապետության, Տիբեթի կամ Թամիլ-Իլամի վտարանդի կառավարություններ: Մոտավորապես վերջնական հաջողության նույն շանսերով, ինչ այսօր ունի Շահրամանյանն ու ընկ.-ը: Սակայն ոչ ոքի չես կարող արգելել առիթի դեպքում հիշելու նշանավոր աղոթքը. «Եկող տարի վերականգնված Երուսաղեմում»:

Սակայն հոգեբանությունից բացի, կան նաև քաղաքական հասկանալի նկատառումներ: Ժամանակները փոխվում են: Եվ ինչպես սովորեցրել է մեզ Կառլ Կլաուզևիցը, «նույնիսկ ողջ պատերազմի վերջնական, որոշիչ ակտը չի կարելի համարել մի ինչ-որ բացարձակ բան, քանզի պարտված երկիրը հաճախ դրա մեջ տեսնում է սոսկ անցողիկ չարիք, որը կարող է ապագայում շտկվել հետագա քաղաքական հարաբերություններով»: Այսօր Հայաստանում տեղի է ունենում քաղաքական «ապաղարաբաղացում»: Բայց ոչ բոլորն են համաձայն դրան, ինչպես Սերբիայում՝ «ապակոսովացմանը»: Եթե նույնիսկ ստեղծված դրությունը  պարզ է նաև առաջինդասարանցուն: Այդ իսկ պատճառով տվյալ թեմայի կապիտալացումը հայկական պոլիտիկումի ներսում տեղ է գտնելու, ինչքան էլ դա դուր չգա ինչ-որ մեկին կամ անթաքույց ջղագրգռություն առաջացնի: Մանավանդ որ Սամվել Շահրամանյանին շատ դժվարին ճակատագիր է վիճակվել: Նրա մասին, միևնույն է, ասելու են. «Այդ նա էր, որ ստորագրեց…»:

Սերգեյ Մարկեդոնով

Աղբյուրը