Առայժմ ԱՄՆ-ն չի կողմնորոշվել, թե որն է իր ղարաբաղյան քաղաքականությունը: Վաշինգտոնում ձգտում են հասկանալ՝ որքանով են Հայաստանի հետ իրենց հարաբերությունները կարևոր առանցքային ոլորտներում՝աշխարհաքաղաքական, անվտանգության, տնտեսության և մարդասիրական ոլորտներում: Բայց և Վաշինգտոնում չեն պատրաստվում իսպառ հեռու մնալ անդրկովկասյան գործընթացներից:

ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը հեռախոսազրույց է ունեցել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ: Համապատասխան հաղորդագրությունը տարածել է Հայաստանի կառավարության ղեկավարի մամլո ծառայությունը: Ընդ որում, նշվել է երկու բանակցային հարց:

Առաջին՝ կողմերը քննարկել են ղարաբաղյան պատերազմից հետո ստեղծված իրավիճակը տարածաշրջանում՝ նշելով «խաղաղ գործընթացի վերականգնման անհրաժեշտությունը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում»: Երկրորդ՝ Փաշինյանը բարձրացրել է հայ «ռազմագերիների» հարցը, որոնց ամերիկյան կողմը տեսնում է Մինսկի խմբի համանախագահների գործունեության համատեքստում:

Սակայն նշված թեզերը վերծանված չեն քաղաքական իմաստով, ինչը հարուցել է որոշակի արձագանք որոշ հայ փորձագետների շրջանում, որոնք սկսեցին ինտրիգ սարքել: Քննարկելով Բլինկենի և Փաշինյանի զրույցը՝ նրանք սկսեցին պնդել, որ նախ՝ պետք է ընդունել «Հայաստանի և ԱՄՆ-ի հարաբերության մակարդակի իջեցումը», այն դեպքում, երբ Փաշինյանը հաղորդակցվում է անձամբ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ: Երկրորդ՝ նրանք հարց են տալիս՝ ինչու Բլինկենը չի կապվել իր հայ գործընկեր Արա Այվազյանի  կամ Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանի հետ: Այդ առնչությամբ Հայաստանի ամերիկյան հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Սուրեն Սարգսյանը մատնանշում է, որ «Վարչապետի հետ խոսել է ոչ Ջո Բայդենը կամ Քամալա Հարիսը, իսկ Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարի հետ բանակցություններ է վարել ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Ֆիլիպ Ռիկերը»:

Դրա հիման վրա եզրակացություն է արվում, որ «Հայաստանն ու ԱՄՆ-ն լուրջ օրակարգ չունեն, որը հարկ լինի քննարկել պետությունների ղեկավարների մակարդակով»: Սակայն Սարգսյանն ավելի հեռու գնացող եզրակացության է հանգում՝ պնդելով, որ ԱՄՆ-ն Հայաստանի իրավիճակին նայում է հայկական սփյուռքի աչքերով, որը «վերջին ժամանակներս ստանձնել է հայկական պետության որոշ գործառույթներ»: Եթե դա իրոք այդպես է, ապա Բլինկենի զանգը Երևան ընկալվում է այլ քաղաքական համատեքստում:

Վաշինգտոնը հասկացնում է, որ Հայաստանում առկա խոր քաղաքական ճգնաժամի պայմաններում, որտեղ գոյություն ունեն հրապարակային և ոչ հրապարակային «ուժերի կենտրոններ», նա հենց Փաշինյանին է  համարում գլխավոր կենտրոնը, որտեղ ընդունվում են բոլոր որոշումները: Ընդ որում, նրան փաստացի աջակցություն ցույց տալով հանդերձ ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը սկզբունքային տարաձայնություններ չունի Ռուսաստանի և Ադրբեջանի՝ որպես Ղարաբաղի վերաբերյալ 2020 թ. նոյեմբերի 10-ի եռակողմ համաձայնության ստորագրողների հետ, այդ առումով անգամ Թուրքիայի հետ:

Միաժամանակ հստակություն չկա նաև ամերիկացիների ենթադրյալ գործողությունների վերաբերյալ ԵԱՀԿ ՄԽ ձևաչափով, որը վերջին ժամանակներս  կարծես ակտիվացել է՝ հանդիպումներ անցկացնելով թե՛ իր կազմով, թե՛ հակամարտող կողմերի հետ: Հայաստանը հանդես է գալիս Մինսկի խմբում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին հարցը մտցնելու օգտին, որը եռակողմ խաղաղության համաձայնության մասնակիցները թողել են փակագծերում: Ադրբեջանը կուզենար ողջ տարածաշրջանն իր հսկողության տակ վերադարձնել՝ հայտարարելով, որ «կոնֆլիկտն սպառված է», թեպետ շարունակում է բանակցությունները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում: Բայց միջնորդական գործընթացը հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ Բաքուն և Երևանը կունենան իրենց համար ընդունելի բանակցային օրակարգ: Այն դեռևս չկա, և ԱՄՆ-ն, ինչպես և մյուս համանախագահները, պաշտոնական մակարդակով լռություն են պահպանում: Ավելին, եթե ղարաբաղյան պատերազմից անմիջապես հետո արևմտյան փորձագետները պնդում էին, որ «Փարիզը և Վաշինգտոնը փորձեր կձեռնարկեն Մինսկի խմբի միջոցով «հետ բերել ազդեցության թեկուզ մի մասը տարածաշրջանում», ապա այժմ Jamestown Foundation կենտրոնն արձանագրում է, որ ԵԱՀԿ ՄԽ ներսում հակասություններ են առաջացել: Նա մատնանշում է վերջերս Ֆրանսիայի եվրոպական հարցերի գծով պետքարտուղար Ժան-Բատիստ Լեմուանի այցը Բաքու, որը նախագահ Իլհամ Ալիևի և արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովի հետ հանդիպման ժամանակ ցուցադրաբար ձեռնպահ մնաց Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կարգավիճակի հարցի հիշատակումից՝ նախընտրելով քննարկել տարածաշրջանում հաղորդակցական միջանցքների ապաշրջափակման հեռանկարները:

Այսուհանդերձ դեսպան Յան Քելլին, որ ներկայացրել է ԱՄՆ-ն Մինսկի խմբում, համարում է, որ վաղ թե ուշ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ եռակողմ համաձայնության փոխարեն պետք է երևան գա միջազգային համաձայնություն, որում պետք է սահմանվի թե՛ Լեռնային Ղարաբաղի, թե՛ խաղաղապահների կարգավիճակը: Քելլիի խոսքով՝ ամերիկացիները, որոնք «մինչ այս տարրալուծվել են Անդրկովկասում և չեն կարողացել արդյունավետ դեր խաղալ, կարող են փոխել իրենց դիրքը»: Բայց ինչպե՞ս: Ամեն ինչ կախված կլինի այն հանգամանքից, թե ղարաբաղյան հակամարտության առնչությամբ խաղաղապահ և դիվանագիտական ջանքերի տեսանկյունից ինչ հայեցակարգ կպաշտպանեն ԱՄՆ պետքարտուղարությունում: Մի քանի տարբերակ կա: Դրանցից մեկը, ինչպես գրում է ամերիկյան The National Interest պարբերականը, տարածաշրջանից Ռուսաստանի դուրսմղումն է Թուրքիայի միջոցով, բայց այդ դեպքում հարկ կլինի «հաշտեցնել հայերին Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ իրենց համար ընդունելի պայմաններով, Մոսկվային դնելով անբարենպաստ լույսի տակ երկու հակամարտող կողմերի աչքում»: Կամ սկսել հակամարտությունը փոխադրել քաղաքական-իրավական հարթություն՝ ելնելով էթնոքաղաքական հակամարտությունների կարգավորման փորձից, լինի դա Կիպրոսը, Մերձավոր Արևելքը թե Բալկանները:

Վաշինգտոնն առայժմ չի կողմնորոշվել: Այնտեղ գուշակում են՝ կպահի արդյոք Փաշինյանն իշխանությունը և կդառնա արդյոք այն ուժը, որը կհամախմբի պառակտված, հյուծված ու հիասթափված հայ հասարակությանը: Բայց և ամերիկացիները չեն պատրաստվում լրիվ հեռու մնալ Անդրկովկասում տեղի ունեցող գործընթացներից: Բլինկենի զանգը Երևան դրա վառ ապացույցն է:

Ստանիսլավ Տարասով

Աղբյուրը՝ ИА REGNUM