Տիկին Արմինեն ամեն օր այցելում է որդուն՝ Եռաբլուր: Նստում է նրա շիրիմի մոտ, երկու բաժակ սուրճ դնում, մեկն՝ իրեն, մյուսը՝ որդուն, ու զրուցում են: Որդու ներկայությունն իր կյանքում ամեն վայրկյան է զգում, վստահ է՝ նա էլ իրեն է տեսնում, լսում ու զգում:
Հիմա, երբ Եռաբլուրը բետոնապատվում է, այնպիսի զգացողություն ունի, կարծես տղաները բետոնի տակ խեղդվում են: Չնայած իրենց ասել են, որ հենց շիրիմի վրա բետոն չի լցվում, կողքի հատվածներում են անում, որ հողը շուտ չնստի, բայց մեկ է, բետոնապատվող Եռաբլուրը ծանր ապրումներ է թողնում:
Սերժ Հակոբքեխվյանը ծառայում էր Արցախում: Ծառայության ավարտին մնացել էր 107 օր, երբ պատերազմը սկսվում է: Սերժանտ էր, դիրքի և ջոկի ավագ, հրաշալի տիրապետում էր իր զենքին՝ «պեկա»-ին: Բանակում արդեն որոշել էր` զինվորական է դառնալու։ Սակայն 20-ամյակը բոլորելուց ընդամենը երկու օր հետո՝ հոկտեմբերի 1-ին, չարաբաստիկ պատերազմը խլում է նրա կյանքը:
«Սեպտեմբերի 29-ին Սերժի ծնունդն էր: Երեխես ծննդյան օրը պատերազմի դաշտում էր, բայց մենք որոշեցինք ընտանիքով նստել սեղան, իրեն էլ զանգեցինք, շնորհավորեցինք, ասացի՝ ցավդ տանեմ, հենց ամեն ինչ խաղաղվի, գումար կուղարկեմ, ծնունդդ լավ կնշեք: Հետո հաց էինք ուտում, խորովածը կծեցի, ատամս կոտրվեց: Էնքան վատ կանխազգացում ունեցա, ասացի՝ ինչ-որ վատ բան է լինելու»,-հիշում է մայրը:
Հաջորդ օրը՝ սեպտեմբերի 30-ին, Սերժը զանգում է հարազատներին: Վերջին զանգն էր: Մոր սիրտն այդ օրը ինչ-որ չարագուշակ բան էր զգում. երևի դա էր պատճառը, որ երբ որդու ձայնը լսում է, սկսում է անկախ իրենից բարձրաձայն կանչել:
«Ասեց՝ մա՛մ, խի՞ ես գոռում, ասեցի՝ Սերժ, ուզում եմ ձայնդ լսել, ձայնդ ինձ կյանք է տալիս: Ասեց՝ դե զանգել եմ, որ կյանք ստանաս»:
Ավելի ուշ Սերժը զանգում է հորը, եղբորը՝ Արտյոմին, ասում, որ վիճակը շատ լուրջ է, չգիտի՝ հետ կգա՞, թե ոչ: Եղբորն ասում է. «Մեր զորամասը չկա: Տնեցիներին ուշադիր եղիր ու էնպես արա, որ մաման լուրերը չկարդա կամ ոչ մեկից ոչ մի բան չիմանա»: Երեկոյան նորից զանգում է եղբորն ու շատ ավելի մտահոգ ձայնով ասում. «Հենց հիմա տուն գնա, մորս էլ լավ կպահես»: Եղբայրը հասկանում է, որ սա արդեն վերջն է:
Հոկտեմբերի 1-ին Հադրութում թեժ մարտեր էին: Սերժն իր ջոկատով այնտեղ էր: Հարազատները առավոտից նրա զանգին էին սպասում:
«Ժամը 3-4-ի կողմերն էր: Շատ վատ էի: Ցավից տնքում էի, բայց մարմնիս ոչ մի տեղը չէր ցավում: Ասես հոգիս էր ցավում, հոգու ցավ էր: Փաստորեն, հենց այդ ժամանակ որդիս հոգին Աստծուն էր տալիս, իսկ մենք դեռ ոչինչ չգիտեինք»:
Մայրն այդ օրը գնում է եկեղեցի, Աստծուն խնդրում, որ իր որդուն ու մյուս զինվորներին պահապան լինի: Վերադառնում է տուն, կրկին սպասում որդու զանգին: Այդ ժամանակ տիկին Արմինեի քույրն իրենց տանն էր, երբ հանկարծ մի նամակ է ստանում Սերժի զինակից ընկերոջ բարեկամուհուց, որը գրել էր. «Մխոն, Ռիժոն, Պոնչը, Քեխոն չկան, զոհվել են…»: Քրոջը ոչինչ չի ասում, վեր է կենում, գնում:
Քեխոն Սերժն էր, նրան բանակում Քեխո էին ասում՝ Հակոբքեխվյան ազգանվան կրճատ ձևով: 7 ընկերներ էին, շատ մտերիմ: Նրանից 6-ը զոհվում են միասին, բայց զոհվելուց առաջ փրկում են իրենց ընկերոջ՝ Աբիկի կյանքը: Պատմում են, որ դիրքեր բարձրանալիս Սերժն ու ընկերները տեսնում են, որ Աբիկին դիակների մեջ են դրել, որ տանեն, ու նկատում են, որ Աբիկը ողջ է, ուղղակի չի կարողանում խոսել: Շտապ ետ են դառնում, ընկերոջը դուրս բերում դիակների միջից, տեղափոխում շտապօգնության մեքենա, հետո իրենք բարձրանում դիրքեր ու զոհվում: Աբիկի կյանքը փրկվում է:
«Այդ օրը Սերժից ոչ մի լուր չունեցա, հասկացա, որ մի բան այն չէ: Հնարավոր չէր, որ նա գոնե չգրեր: Հաջորդ օրը՝ ամսի 2-ին, զանգեցի եղբորս, ասացի՝ գնացեք հիվանդանոցներում փնտրեք Սերժիս, երևի վիրավոր է: Այնինչ, քույրս ու եղբայրներս արդեն երեխուս դիահերձարաններում էին փնտրում»:
Երբ հարազատներն ի վերջո մորը հայտնում են որդու զոհվելու լուրը, նա նետվում է դեպի պատուհանը, որ վերջ տա կյանքին: Մյուս որդին՝ Արտյոմը, մոր հետևից կանչում է. «Մամ, եթե ես էլ հետևիցդ գամ, էլի՞ կանես»: Դա սթափեցնում է մորը:
«Ուղիղ մեկ տարի, 2 ամիս երեխուս չէի տեսել: Երբ բերեցին, տեսա, թե ո˜նց էր մեծացել: Շատ էր նիհարել, բայց արդեն հասուն տղամարդ էր դարձել: Է˜հ, ով է տեսել՝ 18 տարեկան տղուդ տաս, 20 տարեկանում սառը բերեն, դնեն դեմդ»,-հոգոց է հանում մայրը:
Լուսանկարի հեղինակ՝ Վաղինակ Ղազարյան
Տիկին Արմինեն հիմա միայն սև է հագնում: Եթե երբևէ որոշի հագուստի գույնը փոխել, ապա միակ գույնը, որի հետ երբեք չի հաշտվի, կարմիրն է: Դա նրան հիշեցնում է որդու արյունոտ դրամապանակը, որ պատահաբար գտել էր նրա իրերի միջից:
«Երեխուս իրերը բերել էին, մի փոքր տոպրակ կար մեջը: Բացեցի, մեկ էլ տեսնեմ՝ Սերժիս դրամապանակն է, թաց արյունը դեռ վրան ու արյան սարսափելի հոտով: Վերցրեցի, ձեռքերս արյունոտվեցին: Չեք պատկերացնի, թե ինձ հետ ինչ կատարվեց: Դրամապանակի մեջ նաև 5000 դրամանոց կար, որ ես էի իրեն ուղարկել: Չէր հասցրել ծախսել: Էդպես արնաթաթախ հետ եկավ ինձ…»,-ասում է մայրն ու ցավից ձայնը դողում է:
Տիկին Արմինեն փորձում է ուժեղ լինել, չի սիրում իր ցավն ուրիշների մոտ ցույց տալ, բայց երբեմն օրգանիզմը դավաճանում է: Վերջերս վատ էր, գլխուղեղի քաղցկեղ էին կասկածում: Երբ գնում են հիվանդանոց հետազոտելու, նարկոզի անհրաժեշտություն է առաջանում:
«Նարկոզից առաջ բժիշկներն ասացին՝ լավ բաների մասին մտածիր, պատկերացրու՝ Փարիզ ես գնում: Ասացի՝ ես միայն մի տեղ եմ ուզում գնալ՝ որդուս մոտ»:
Երբ աչքերը փակվում են, որդուն է տեսնում: Ընդ որում, այն հագուստով էր, որ մայրը նրա համար գնել էր, բայց Սերժն այդպես էլ չէր հասցրել հագնել: «Եկավ, նստեց կողքիս, մի ձեռքով ձեռքս բռնեց, մյուսը դրեց ճակատիս ու ասաց՝ մա՛մ, ամեն ինչ լավա լինելու, ի˜նչ կլինի, մի՛ արա սենց բաներ»: Ու արթնացա: Այն, ինչ տեսել ու զգացել էի, դա երազ չէր, դա իսկապես որդիս էր, որ եկավ ու ինձ ուժ տվեց»:
Բարեբախտաբար, տիկին Արմինեի ուռուցքի կասկածը հերքվում է: Խնդիրներն ուժեղ սթրեսից էին, բայց բուժելի:
Օրեր առաջ, երբ այցելել էին Եռաբլուր, Սերժի շիրմաքարին սիրո նամակ էր դրված: Սերժը սիրած աղջիկ ուներ, հետո նաև իմացան, որ շատերն են Սերժին սիրահարված եղել: Սերժը լուսավոր էր, բարի, հոգատար, անսահման մարդկային, իսկ նրա ժպիտը կյանք էր պարգևում: «Երազում էի հարսի ու թոռների մասին, բայց փոխարենը անանուն հարսնացուներ ունեցա»,-ասում է մայրը:
Տիկին Արմինեն մի մատանի ունի, որ որոշել էր որդու ապագա կնոջը նվիրել: Հիմա պահել է: Երբ մյուս որդին՝ Արտյոմը, ամուսնանա ու Սերժ անունով որդի ունենա, այդ մատանին կնվիրի նրա կնոջը:
Զինվորի մոր հայացքը հաճախ երկնքին է հառած: Ասում է՝ Սերժն այնտեղից իր հետ նշաններով խոսում է. մեկ երկնքում ամպե սիրտ է իր համար նկարում, մեկ աստղի պես շողշողում է, մեկ լույս է դառնում ու ջերմացնում:
«Մի օր առավոտ ծեգին ականջիս Սերժի ձայնը լսվեց: Ասում էր՝ մա՛մ, մա՛մ, բարև, մա՛մ: Աչքերս բացեցի ու երկնքից մի ուժեղ լույս ընկավ սենյակ, տարօրինակ ուժեղ: Որդիս էր…»:
Լուսանկարի հեղինակ՝ Վաղինակ Ղազարյան
Տարիներ առաջ, երբ Սերժը դեռ փոքր էր, մի օր մայրը պատուհանից երկնքին էր նայում: Որդին հարցնում է. «Մա՛մ, ի՞նչ ես անում»: «Աստղերին եմ նայում»,-պատասխանում է: «Իսկ ի՞նչ են աստղերը»,-հարցնում է: «Աստղերը մարդիկ են: Երբ մահանում են, դառնում են աստղ, գնում երկինք: Ա՛յ, եթե ես հանկարծ մահանամ, դու կգաս ու պատուհանից վերև կնայես և ինձ կտեսնես, ես միշտ քո գլխավերևում կլինեմ»,-ասում է մայրը:
Ինչ իմանար, որ անմեղ զրույցից տարիներ անց որդին է իր համար երկնային աստղ դառնալու…
