МГИМО-ի Միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի Եվրոատլանտյան անվտանգության կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող Սերգեյ Մարկեդոնովը Bunin&Co տելեգրամյան ալիքի համար վերլուծել է Էրդողանի՝ Հայաստանին հասցեագրված վերջին հայտարարությունները:
Նորից խոսեցին հայ-թուրքական կարգավորման մասին: Նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հերթական անգամ ուրվագծեց այն սահմանները, որոնցում կարող է սկսվել այդ գործընթացը: Տեսնելու համար Անկարայի և Երևանի երկխոսության հնարավոր հեռանկարները կարևոր է հասկանալ թուրք առաջնորդի հայտարարության ժամանակը, տեղը և հանգամանքները:
Էրդողանը Կովկասի ողջ տարածաշրջանի համար այդ հրատապ թեմայով արտահայտվեց հոկտեմբերի 26-ին՝ աշխատանքային այցով գտնվելով Ադրբեջանում: Նա և Իլհամ Ալիևը՝ պետությունների երկու ղեկավարները, մասնակցեցին Ֆիզուլիի օդանավակայանի՝ «Նոր Ղարաբաղի» խորհրդանիշի բացմանը: Թեպետ Հայաստանի և Ադրբեջանի տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման խոսակցությունները դեռևս իրականություն չեն դարձել, Ալիևը և Էրդողանը Զանգեզուրյան միջանցքի «հիմքը» դրեցին: Այդ նախագծի մարմնավորմանը դեռ պետք է հասնել, շատ հարցեր են մնացել, սակայն թուրքական և ադրբեջանական ղեկավարները փորձում են ամեն կերպ արագացնել իրադարձությունները:
Այդ խորապատկերում էլ հնչեցին Էրդողանի ազդակները՝ ուղղված Հայաստանին: Նրա խոսքով՝ պաշտոնական Երևանը պետք է կարգավորի հարաբերությունները Բաքվի հետ: Առանց այդ պայմանի կատարման՝ Հայաստանի հետ բնականոն հարաբերությունները չեն սկսվի: Այս թեզը Թուրքիայի նախագահն առաջին անգամ չէ, որ հնչեցնում է: 2021 թ. սեպտեմբերին, Վրաստանի կառավարության ղեկավար Իրակլի Ղարիբաշվիլու միջոցով ստանալով Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպման առաջարկը, Էրդողանն արդեն խոսել էր հայկական կողմի համար Բաքվի հետ հարաբերությունները լավացնելու անհրաժեշտության մասին: Այսպիսով նախապայմանը մնում է նույնը: Ըստ էության, հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը հայ-թուրքական դինամիկայից առանձնացնելու անհնարինությունը մեծ հաշվով (ասենք՝ նաև չկամությունը) ջնջեց «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը», որի հետ չափազանցված հույսեր էին կապում 2008-2009 թթ. շատ մեկնաբաններ:
Այսօր Թուրքիայի առաջնորդը ցանկանում է վերջակետ դնել միանգամից բոլոր հարցերին: Եվ սկզբունքորեն խուսափել չափազանցված ակնկալիքներից: Սակայն Էրդողանի «հայկական քարտում» ներքաղաքական արմատներ էլ կան: Երկրի ներսում ընդդիմախոսները քննադատում են նրան միջազգային ասպարեզում արկածախնդիր ոճի վարքագծի համար: Եվ բնավ պատահական չէ, որ թուրք նախագահը, Ադրբեջան այցին զուգահեռ, խիստ հայտարարություններով հարձակվեց «հինգերորդ շարասյան» վրա, որին անհանգստացնում է իր իսկ գլխավորած «Արդարության և զարգացման կուսակցության հաջողությունը»: Էրդողանի համար կարևոր է ցույց տալ, որ հայրենասիրական դաշտում իրեն հավասարը չկա:
Սերգեյ Մարկեդոնով
