Պատերազմական օրերից հայկական ֆեյսբուքի հարթակում դիտարկում էինք այսպես կոչված քնած բոտերի հազարավոր օգտահաշիվներից կազմված ցանցերի ակտիվություն, ինչպես նաև որոշ արտասահմանյան երկրներում գրանցված սինթետիկ օգտահաշիվների ուղղորդված տեղեկատվական աշխատանք:

Հատկանշական է, որ ցանցերի ձևավորման աշխատանքները հիմնականում թվագրվում են 2013 թվականով, ակտիվության պիկերը դիտարկվում են 2016 թվականին, 2018 թվականին և 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ: Ըստ որում, այդ շրջաններից յուրաքանչյուրում ֆեյսբուքյան պատերազմական մարտադաշտ էին նետվում թարմ ուժեր մի քանի հազար տարիներով քնած բոտերի հաշվին:

Ինչո՞ւ էին ստեղծվել այդ բոտային բանակները, ովքե՞ր էին ստեղծել, ի՞նչ նպատակով կամ նպատակներով պետք է անպայմանորեն դառնան հետաքննության առարկա:

Այն, որ ներգրավված են եղել պրոֆեսիոնալներ, ծախսվել են լուրջ ռեսուրսներ, անկասկած է, միանգամայն հնարավոր է, որ գործ ունենք օտար պետության կամ պետությունների հատուկ ծառայությունների հետ կապված կամ նրանց կողմից համակարգվող գործունեության հետ: Ի նկատի ունեցեք, տարիների պատմությամբ օգտահաշիվները ավելի հուսալի և իրական են թվում ոչ միայն սովորական օգտատերի համար, այլև ֆեյսբուքի ավտոմատ նույնականացման համակարգերի կողմից:

Հատկանշական է, որ բոտային բանակները մեր կողմից իրականացված ուսումնասիրության արդյունքներով, որ ներառում է 2013-2021 թթ. ժամանակաշրջանը, գործել են ոչ այնքան ինչ-որ ընդդիմադիր կամ իշխանական քաղաքական գործչի օգտին, որքան նպատակային հանրային կարծիք ձևավորելու ուղղությամբ:

Ամեն դեպքում, միանշանակ է, որ այդ սոցցանցային պրոպագանդան ունեցել է քաղաքական ազդեցության նպատակադրում և ազդել է մեր երկրում վերջին տարիներին տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձությունների ընթացքի, այդ թվում՝ քաղաքական ընտրությունների արդյունքների վրա:

Հետաքննության առարկա պետք է դառնա նաև մեր հայրենական իշխանությունների կողմից համանման տեխնոլոգիայի և տեղեկատվական աշխատանքի ալգորիթմների կիրառումը 2020 թվականի պատերազմի ընթացքում: Արծրուն Հովհաննիսյանը վերջին շրջանի իր հարցազրույցներում, ի դեպ, մի քանի անգամ հրապարակավ օգտագործել է ադրբեջանական ինֆորմացիոն զորքեր եզրույթը, որոնց մասին մենք խոսում էինք դեռ պատերազմի օրերին:

Հիմքեր կան պնդելու, որ հայկական ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը արդեն այդ ժամանակ հստակ տեղեկացված է եղել, որ մեր տեղեկատվական դաշտում գործում է թշնամական այդպիսի զորակազմ: 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին, պատերազմի մեկնարկի հետ համընթաց տեղեկատվություն տարածվեց, որ թշնամու կողմից կոտրվել են բազմաթիվ հայկական լրատվամիջոցների էջեր:

Միայն ու միայն վստահելի հայտարարվեցին մի քանի ֆեյսբուքյան էջեր, որոնց թվում Արծրուն Հոովհաննիսյան, Shushan Stepanyan: Ֆեյսբուքը և տեղեկատվական ամբողջ դաշտում տարածվեց հաղորդագրություն՝ հետևել բացառապես պաշտոնական լրահոսին, արգելվում էր տարածել ֆոտո և վիդեո նյութեր մեր կամ հակառակորդի կողմից խոցված կամ ռմբակոծված վայրերից, եթե դրանք չէին տարածվում կոնկրետ էջերից, որոնց ցանկը կցված էր:

Վստահ եմ, շատերը հիշում են #ՀԱՂԹԵԼՈՒԵՆՔ հեշթեգը, որ տեղեկտավական դաշտում հայտնվեց նույն սեպտեմբերի 27-ից, ի դեպ: Ժամը 9:31 ՊՆ նախկին մամլո խոսնակը իր էջում տեղադրել էր հետևյալ գրառումը՝ .

#ՀԱՂԹԵԼՈւԵՆՔ

Մեր բոլորի էջերին դնենք սա:

Փաստ է, որ հայկական ՖԲ տեղեկատվական հարթակում քարոզչական պրոպագանդան իրականացվում էր համարյա ամբողջությամբ նշված հեշթեգի ներքո: Ուշադրություն դարձրեք, միասնական հեշթեգի բացակայությունը խանգարում է համակարգին ավտոմատ ռեժիմով մաքրել բոլոր հրապարակումները պատերազմական թեմատիկայով, իսկ առկայությունը, ընդհակառակը, օգնում է:

Փաստ է, որ նշված հեշթեգի ներքո հրապարակվող և տարածվող տեղեկատվական կոնտենտի համարյա 30 տոկոսը գեներացվում էր բոտերի կողմից:

Սկզբում մենք զարմացել էինք, թե ինչո՞ւ ադրբեջանա-թուրքական բոտնետը մեր սոցմեդիայի դաշտում նույնիսկ չի փորձել հեռացնել կամ արգելափակել #ՀԱՂԹԵԼՈւԵՆՔ հեշթեգով գրառումները, ավելին՝ ակտիվորեն մասնակցել է կոնտենտի գեներացմանը: Բայց միայն սկզբում:

Շարունակելի