Գրականագետ, արվեստաբան, գրող, բառարանագետ Գառնիկ Ստեփանյանի «Մղձավանջային օրեր» վեպը Երևանում լույս տեսավ 1945թվականին։ Այն առաջին գրական գործն է եղեռնի մասին։ Գրքի հերոսը հայրն է՝ Խաչիկը, որն անցել է եղեռնի ահասարսուռ ճանապահներով, պատահակության բերումով, երբ իրենց գյուղաքաղաքի ողջ տղամարդկանց գնդակահարում են ու մի փոսի մեջ լցնում, կենդանի է մնացել, կորցրել ողջ գերդաստանը, ի վերջո հասել և բնավորվել Երևանում։ Խաչիկի տարած ողջ տառապանքը երկու միլիոն անմեղ զոհերի ողբերգության հայելին է։ Վավերագրական այս պատմությունը որքան էլ որ զարմանալի է, քանզի արգելված էր խոսել եղեռնի մասին, Երևանում լույս է տեսել և մի պատկառելի մասը թարգմանվել է ռուսերեն ու տպագրվել հեղինակավոր «ԴՐՈՒԺԲԱ ՆԱՐՈԴՈՎ» մոսկովյան ամսագրում։ Ստալինյան ժամանակներում առաջին անգամ բացահայտ պատմվում է դարի ամենադժնդակ հանցագործության, Թուրքիայում հայերի ցեղասպանության մասին։
Ճակատագիրն այնուամենայնիվ լույսի մի շող էր պահել թարզի Խաչատուր Տեր Ստեփանյանի համար։ Նոր կնոջ ու զավակի հետ Կոնդում ծվարած տառապյալ հոգին գտնում է Հունաստանի որբանոցներում փրկված զավակին՝ Գառնիկին, ապա և կնոջը՝ Ոսկեգյուլին, որոնք մազապուրծ փրկվածներց էին։ Հենց Գառնիկն էլ իր հոր ահավոր ոդիսականը շարադրելով, գրում է մեր ժողովրդի մեծագույն ողբերգություններից մեկի պատմությունը։ Ինչպես Մեծն Վահրամ Փափազյանն է մակագրել իր «Սրտիս պարտքը» գիրքն իր խմբագիր ու առաջաբանի հեղինակ Գառնիկ Ստեփանյանին, այն՝
Ափսոսանքի աղաղակ մըն էր,
... Անմոռաց ցավի ուխտագնացություն մը,
...Անթաղ շիրիմների համար պատարագ մը,
...Դառն արցունքների անձրև մը...
1989թ., մահվանից մի քանի ամիս առաջ «Մղձավանջային օրեր»-ի հետ միասին հրատարակվեց հեղինակի եղեռնի, մանկատների ճանապարհով անցած իր ոդիսականը՝ «Որբ աշխարհը»։ Իսկ արդեն 2009թ. «Պատմում է հայրը, «Պատմում է որդին» գլուխներին հավելվեց «Վերջաբան կամ պատմում է թոռը» գլուխը։
Իհարկե, գիրքը մինչ օրս Մեծ Եղեռնի մասին ավելի հուզիչ, գեղարվեստական բարձր արժեքներ ունեցող երկերից է։ Նա հերթական ղողանջ է ՝ աշխարհին հիշեցնելու Եղեռնի մասին և դրանով իսկ փորձելու փրկել մեր ժամանակների նոր եղեռններից։
Մազապուրծ փրկված արևմտահայերը Հայրենիքի կարոտով թողեցին այս աշխարհը՝ եղեռնի ու կորցրած ծննդավայրի մորմոքն իրենց սրտերում։
Ուստի այս գիրքը նվիրվում է նրանց։
2020թ. Բուխարեստում ռումիներենով լույս տեսավ Գառնիկ Ստեփանյանի «Մղձավանջային օրեր» վեպը։
2021 թ. մայիսի 28-ին, Հայաստանի առաջին Հանրապետության Օրվա առթիվ Բուխարեստի հայկական եկեղեցում տեղի ունեցավ նաև վեպի հուզիչ շնորհանդեսը։
Թարգմանչուհին համայնքի ամենասիրված ու գնահատված մտավորականներից է՝ լրագրող, գրող Մադլեն Գարագաշյանը՝ արաբկիրցի և ակնցի ծնողների զավակ, որոնք եղեռնից հետո Ռումինիա էին փախել, հաստատվել։ Գրական ու երաժշտական կրթություն ստացած աղջնակն իրեն նվիրել է գրական, թարգմանչական գործին, աշխատել հայկական և ռումինական 25 լրատվամիջոցներում, 40 տարի ռումինական ռադիոյում լուսաբանել հայկական կյանքը, բազմիցս անդրադառնալով հայ մշակույթի և նրա նշանավոր անձնավորություններին, արժանացել ռումինահայոց, հայաստանյան ու սփյուռքահայ բազմաթիվ մրցանակների։
2008 թ., «Ուղղափառ Կիրակի»-ի առթիվ Բուխարեստի քաղաքապետի կողմից ստանում է Ոսկե Մետալ ուր նշվումէ՝ «Մադլեն Գարագաշյան խանդավառ լրագրող է, որը ջանում պահպանել և արժեքավորել ռումեն և հայ ժողովուրդների միջև հնագույն և արդարացի կապը»:
2011 թ., պարգևատրվումէ Հայաստանի Հանրապետության Սփյուռքի Նախարարության «Վիլիամ Սարոյան» մետալով, իսկ Հայաստանի Մշակույթի Նախարարության կողմից «Անկախության 20-ամյակի առթիվ և հայ մշակույթի զարգացման և հանրահրչակման գործում ունեցած ավանդի համար»Պատվոգրով։
2012 թ., ստանում Հայաստանի Հանրապետության Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի Պատվոգիրը «Արևելագիտության Ինստիտուտի հետ բեղմնավոր համագործակցության համար»: 2014 թվականին Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին կողմից ընդունում է «Գիր Հայրապետական Օրհնության և Գնահատանքի»:
Ռումինիայի գրողների միության անդամ է։Մադլեն Գարագաշյանը բազմաթիվ թարգմանություններ է կատարել հայերեն, ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներից: Թարգմանել է Ավետիք Իսահակյան, Լևոն Բրուտյան, Ալ. Շիրվանզադե, Մետաքսե, Սուրեն Գոլանճյան, Ռիշար Բալտուչի, Կարինե Խոդիկյան, Դավիթ Մուրադյան, Հակոբ Խաչիկյան և Ժան-Իվ Սուսի, Գևորգ Հինթլյան, Էլդա Գրին, Ալեքսանդր Թոփչյան, Նիկոլայ Հովհաննիսյանի «Հայոց ցեղասպանությունը», Հակոբ Սիրունի, Վարդան Դևրիկյան, Հովհաննես Երանյան և ուրիշներ։ 2001-2021թթ. լույս են տեսել «Հայերու հետ, հայերու մասին» ռումիներեն 7 հատորները, «Հայ անձնավորություններ Ռումանիայի արդի և ժամանակակիցպատմության մեջ» 350 անունների բառարանը ռումիներենով։
Այսօր այս տաղանդավոր հայուհին (ծն.1934 թ.) դեկտեմբերի 19-կդառնա 87 տարեկան։
Մաղթում ենք նրան քաջառողջություն, այցելություն Հայաստան, ուր հուսով ենք կմասնակցի «Մղձավանջային օրեր»-ի ռումիներեն հրատարակության շնորհանդեսին։
