Խոսք ընթերցողի
Վերջերս մանկության տարիներից սկսած իմ կյանքի անբաժան ուղեկից, պատմական գիտությունների թեկնածու, ԱԺ-ի նախկին պատգամավոր Հովհաննես Քոչինյանի հետ զրուցում էի և կիսում տագնապներս մեր ազգին պատած ցավի, վերջին ժամանակներում մեր կորուստների մասին, ու մեկ էլ զրույցը տեղափոխվեց գրականության թեմաններ: Երբ խոսեցինք վանաձորցի, բանասիրական գիտությունների դոկտոր-պրոֆեսոր Վանո Եզիազարյանի, Հովհ. Թումանյանի եղբոր սպանության թեմաններով, վերջերս լույս տեսած գրքի մասին երբ Քոչինյանը բարձրաձայնեց, որ Վանո Եղիազարյանը իր մոտ քսանհինգ տարիների հայագիտական ուսումնասիրություններ է հավաքել ու հրատարակել է երկու հատորով: Հետո նա սիրահոժար ինձ տրամադրեց հեղինակից նվեր ստացած այդ աշխատությունները: Հիմա երբ հասցրել եմ ընթերցել դրանք նպատակադրվեցի ուժերիս ներածին չափով հանրայնացնել դրանք, շարժել իմ համակիրների և ընթերցող հասարակության հետաքրքրությունը:
,Աե հատորը բաղկացած է երկու մասերից՝ ,Բանագիտություն և միջնադարագիտությունե: Ստրվարածավալ հատորում ծանոթագրությունների թիվը մոտենում է 1600-ի: Շատ են բացահայտումները Եղիազարյանի գիտական որոնումների ճանապարհին: Գնահատելով տարոնացի Հովհաննես Կոզեռնի մատենագրությունը հեղինակը տեղեկացնում է, որ ըստ Առաքել Դավրիժեցու Կոզեռնը թաղված է Երևանում, որի պատվին գերեզմանատունը ժամանակին կոչվել է,Կոզեռե: Հովհաննես Կոզեռնի կողքին թաղվել են Բաղեշի Ամրդոլա վանքի վարթապետ Մելիքսեթ Վժանեցին և Մովսես Գ. Տաթևացի կաթողիկոսը /1629-1632/: Այդ տապանաքարի վրա կանգնեցված է եղել մատուռ, որը 1679թ. երկրաշարժից փլվել է: Դրա տեղում կառուցվել են սեփական տներ և որքան էլ զարմանալի է Կոզեռնի տապանաքարը պահպանվել է մի սփական տան հյուրասենյակում: Նմանատիպ բացահայտումները միջնադարագիտության մեջ քիչ չեն: Անդրադարձներ կան Ագաթանագեղոսին, Մեսրոպ Մաշտոցին, Սեբեոսին, Մոկացուն, Նարեկացուն... Իսկ ամենասկզբում բանագիտությունն է՝ ,Սաթենիկի տենչանքի առեղծվածըե, ..., ,Հովհաննես Թումանյանի ,Անուշե պոեմի ծիսական շերտըե, ...:
Գրքի ,Բե հատորում զետեղված են Վանո Եղիազարյանի գրախոսական հոդվածները, տարբեր առիթներով ծագած բանավեճերի մասին հրապարակումները, հոբելյանական և մահախոսական հոդվածներ, ինչպես նաև անտիպ մնացած հոդվածներ:
,Քուչակյան թյուրիմացություն, թե՞ անիմացությունե, - կիմանա ընթերցողը կարդալով Վանո Եղիազարյանի հիմնավորումները և վկայակոչումները, մահախոսականներից էլ ավելի խորը կճանաչի ու կգնահատի Սերգեյ Սարինյանին, Հրանտ Թամրազյանին: Գրքում քիչ են, բայց խոսուն են օգտագործված լուսանկարները:
Հայագետներին և ուսանողներին հասցեագրված այս երկու հատորներն էլ տպագրվել են 2021թ. Երևանի ,ՎՄՎ-Պրինտե հրատարակչությունում ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի, գրականության ինստիտուտի խորհրդի որոշմամբ: Շնորհավորելով և հետագա հաջողություններ մաղթելով ճանաչված լոռեցի Վանո Եղիազարյանին կարծում եմ տեղին է նաև շնորհակալական խոսքեր հասցեագրել գրախոսներին՝ դոկտոր-պրոֆեսորներ Հենրի Բախչինյանին և Վարդան Դևրիկայնին, տպագրության հովանավոր ,Լուսաբերդե հիմնադրամին:
Վաղարշակ Ղորխմազյան
