Ներկայիս աշակերտներն ապագայում կարող են ավելի քիչ եկամուտ ստանալ, քան կարող էին։ Պատճառը կորոնավիրուսի համավարակն է։
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և Համաշխարհային բանկի կողմից հրապարակված «Համաշխարհային կրթության ճգնաժամի վիճակը․ ճանապարհ դեպի վերականգնում» թեմայով զեկույցի համաձայն՝ կորոնավիրուսի օրոք կրթված սերունդը, հատկապես տարրական դասարաններում սովորողները, ապագայում 17 տրիլիոնով ավելի քիչ կվաստակեն, քան կարող էին վաստակել, եթե համավարակի պատճառով իրենց կրթությունը չտուժեր։
Ըստ նույն զեկույցի՝ միջին և նվազ եկամուտներ ունեցող երկրներում կրթական ցուցանիշները զգալիորեն կվատթարանան։ Այն է՝ մինչև 10 տարեկանների շրջանում վարժ կարդալու անկարողությունը (learning poverty index) 53 տոկոսից կարող է հասնել մինչև 70 տոկոսի: Այս ցուցանիշն էլ, բնականաբար, կանդրադառնա այդ սերնդի կարողությունների և հմտությունների, հետևաբար նաև կենսամակարդակի և համաշխարհային տնտեսության վրա։
Օրինակ՝ Բրազիլիայի, Պակիստանի, Հարավային Աֆրիկայի, Մեքսիկայի և Հնդկաստանի տվյալները վկայում են, որ մաթեմատիկայի և ընթերցանության կարողությունները զգալիորեն տուժել են։ Կորոնավիրուսի հետևանքով խոցելի խմբերի երեխաները զրկվել են կրթության իրավունքն իրացնելու հնարավորությունից։ Եվ այս ցուցանիշները դրա հետևանքն են։
Համավարակի սկզբնական փուլում ՀՀ-ում էլ ստիպված եղանք անցնել հեռավար կրթության։ Ուստի «Անկախը» ԿԳՄՍՆ-ից փորձեց ճշտել՝ այս առումով ինչ իրավիճակ է Հայաստանում, ուսումնասիրվել է արդյոք, թե ինչպես է անդրադարձել հեռավար կրթությունը կրթական համակարգի վրա, տուժել է արդյոք կրթության որակը, կրթական ո՞ր մակարդակում են բացասական դրսևորումներն առավել էական, արդյոք ներկայիս տարրական դասարանների աշակերտների գիտելիքները համեմատական են համավարակից առաջ սովորած տարրական դասարանների աշակերտների գիտելիքների հետ, ի վերջո, կա հաշվարկ, թե COVID 19 համավարակով պայմանավորված բացասական ազդեցությունը կրթական գործընթացների վրա ինչպե՞ս կանդրադառնա ՀՀ տնտեսական ցուցանիշների, ինչպես նաև քաղաքացիների եկամուտների վրա ապագայում։
ԿԳՍՄՆ պատասխանն «Անկախի» գրավոր հարցմանը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ ոչ միայն նման ուսումնասիրություններ չեն իրականացվել և տվյալներ չկան, այլ նաև ԿԳՄՍ նախարարությունում գուցե չեն էլ մտածել այդ խնդրի մասին։ Անկախի վերը թվարկված հարցերին ԿԳՄՍՆ-ից պատասխանել են․ «Նախարարությունը, կարևորելով յուրաքանչյուր երեխայի կրթության իրավունքը, Հայաստանում գործող բոլոր խոշոր, միջին և փոքր ՏՏ ընկերությունների համագործակցությամբ, ստեղծել է պահեստային կետ, որտեղ ընդունվել են համակարգիչներ և այլ սարքավորումներ՝ ըստ անհրաժեշտության սովորողներին տրամադրելու համար: Հավաքագրված համակարգիչները հավասարաչափ բաշխելու նպատակով նախարարությունն առաջարկել է Երևանի քաղաքապետարանին և ՀՀ մարզպետարաններին՝ համակարգիչները տրամադրել ըստ առաջնահերթության (ծնողազուրկ երեխաներին, սոցիալապես անապահով, երկու և ավելի սովորող և որևէ սարք չունեցող յուրաքանչյուր ընտանիքի՝ մեկական): Հատկանշական է, որ բոլոր մարզերում բաշխումը կատարվել է հավասարաչափ` հաշվի առնելով առկա սոցիալական խնդիրները:
Միաժամանակ տեղեկացնում ենք, որ նախարարությունն օգտագործել է բոլոր հնարավոր միջոցները՝ կրթական գործընթացը պատշաճ իրականացնելու համար: ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության «Կրթական տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոն» ՊՈԱԿ-ում գործում է հեռավար ուսուցման կենտրոնը (ՀՈՒԿ), որը, համավարակով պայմանավորված և անհրաժեշտության դեպքում սովորողներին հնարավորություն է ընձեռում անցնել հեռավար կրթության»:
«Անկախի» հետ զրույցում կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը, անդրադառնալով հարցին, թե մատնանշված խնդիրներն ինչու Հայաստանում չեն ուսումնասիրվել, ասում է, որ պատճառը նախարարության ռեսուրսների պակասն է։ «Պատճառն այն է, որ մեր նախարարությունը չունի հետազոտական պոտենցիալ, չկա հետազոտական ինստիտուտ, որն այդ հետազոտությունը կանի, դա պետք է անի ինչ-որ միջազգային կազմակերպություն։ Իմ տեղեկություններով Համաշխարհային բանկը նման հետազոտություն է իրականացնում և առաջիկայում նաև Հայաստանի վերաբերյալ ինֆորմացիա կունենանք»,- ասում է նա։
Կրթության փորձագետը շեշտում է՝ 2020-2021թթ․ վստահաբար կրթությունը կորուստներ ունեցել է նաև Հայաստանում, հատկապես կրտսեր դասարաններում։ «Կրտսեր դասարաններում երեխաների հեռավար ուսուցումը կարելի է համարել ձախողված»,- ասում է նա։
Խաչատրյանն ասում է՝ երբ պարզվի, թե ինչ կորուստներ ենք ունեցել, հնարավոր կլինի նաև քայլեր ձեռնարկել դրանք վերականգնելու, երեխաների կրթությունում մնացած բացը լրացնելու համար։ Բայց նաև նշում է՝ հաշվի առնելով մեր իրականությունը դա իրատեսական չի համարում։
«Հախուռն ձևով է ամեն ինչ ընթանում։ Այսօր մեզ պետք է համակարգ կառուցել, մինչդեռ մենք ինչ-որ ընթացիկ բաներ ենք անում»,- ասում է Խաչատրյանը և հավելում, որ անցած տարիների ընթացքում ոչ թե համակարգ ենք կառուցել, այլ տարբեր տեղերից հախուռն ձևով ինչ-որ բաներ ենք ներդրել՝ առանց փորձարկումների և լուրջ վերլուծությունների։
«Եթե ինձ հարցնեն, թե որն է Հայաստանի կրթական համակարգի յուրահատկությունը, ցավոք, ոչինչ չեմ կարող ասել, որովհետև նման բան չկա։ Եվ քայլեր էլ չկան դա ունենակլու ուղղությամբ»,- ասում է նա։
Փորձագետն ընդգծում է՝ Հայաստանի հիմնական ռեսուրսը պետք է լինի կրթված մարդը։ Բայց չկա այդ ռեսուրսի խելամիտ համախմբում։ Համակարգը շատ ապապրոֆեսիոնալացվում է։ Կորոնավիրուսի համավարակի պայմաններում էլ առկա խնդիրները սրվում են։
