Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը, որ ձգտում է խզել Հայաստանի հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, փորձում է ապացուցել քաղաքացիներին, թե Երևանը անվտանգության այլընտրանքային երաշխավոր ունի: Այժմ փաշինյանականները ջանում են որպես Հայաստանի դաշնակից ներկայացնել Հունաստանն ու Կիպրոսը՝ երկու պետություն, որոնք բարդ հարաբերությունների մեջ են Թուրքիայի հետ: Սակայն հունական գծում վերջին ժամանակներս տեղի են ունեցել իրադարձություններ, որոնք ցույց են տալիս փաշինյանականների՝ հունական պետությունները որպես Հայաստանի դաշնակիցներ ներկայացնելու զուր ջանքերը:

Դեկտեմբերի 7-ին Հունաստան այցելեց Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը: Նա հանդիպեց Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսի հետ և մասնակցեց թուրք-հունական Բարձր մակարդակի hամագործակցության խորհրդի 5-րդ նիստին: Կարևոր է նշել, որ թուրքական պատվիրակության այցը Հունաստան վկայում է Աթենքի և Անկարայի՝ հարաբերությունների իսկական կարգավորման գնալու մտադրության մասին: Այսպես, դեկտեմբերի 7-ին վարչապետ Միցոտակիսը հայտարարեց.

«Բացի այդ, Հունաստանը դիմել է Եվրահանձնաժողովին խնդրանքով, որ Թուրքիայի քաղաքացիներին և նրանց ընտանիքներին հնարավորություն ընձեռվի տարեկան 7 օր այցելելու մեր 10 կղզիները, և դա ձեռք է բերվել»:

Էրդողանն էլ իր կողմից բանակցությունների որոշ կարևոր մանրամասներ հայտնեց.

«Մասնավորապես, մենք ողջունել ենք Լավրիոն ճամբարի փակումը (Թուրքիան պնդում էր, որ Աթենքից ոչ հեռու գտնվող այդ ճամբարն օգտագործում է Քրդստանի բանվորական կուսակցությունը- Պ.Մ): Ես ընդգծեցի զգուշավորություն դրսևորելու անհրաժեշտությունը, որպեսզի թույլ չտրվի Հունաստանում նման ճամբարների ի հայտ գալը, որոնք ապաստան են տալիս ահաբեկիչներին: Թուրքական փոքրամասնությունը Հունաստանում և հունական փոքրամասնությունը մեր երկրում մեր մարդկային և մշակութային հարստության մասն են կազմում: Խաղաղության ամրապնդումը և փոքրամասնությունների բարօրությունը դրական են ազդում մեր հարաբերությունների վրա: Մենք Արևմտյան Թրակիայում թուրքական փոքրամասնության դրության բարելավման հույս ենք հայտնել՝ միջազգային իրավունքի պահանջներին համապատասխան: Կիպրոսի հարցի արդար, ամուր և կայուն կարգավորումը, կղզու իրողությունների հիման վրա, օգուտ կբերի ամբողջ տարածաշրջանին»:

Թուրքիայի նախագահը նաև հիշատակել է Աթենքում ստորագրված հռչակագիրը և երկու երկրների տնտեսական համագործակցության զարգացման պլանը:

Ընդհանուր առմամբ, կարելի է եզրակացնել, որ մոտ ժամանակներս Հունաստանի և Թուրքիայի միջև առճակատում չի լինի: Ոչ առանց երրորդ ուժերի աջակցության՝ Անկարան հասավ Աթենքի հետ հարաբերությունների բարելավման, ինչը գործնականում նշանակում է մարտական գործողությունների բացառում ՆԱՏՕ-ի երկու երկրների միջև:

Դրա համար որոշակի նախադրյալներ են ստեղծվել: Երկրաշարժերի շարքը, որը ցնցեց Թուրքիան 2023 թ. սկզբին, մեծապես նպաստեց երկու երկրների հարաբերությունների բարելավմանը: Էրդողանին պետք էր վերականգնել երկիրը, հատկապես նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններից առաջ և 2024 թ. տեղական ընտրություններից առաջ: Իսկ երբ կառավարությունը ձևավորվեց արևմտամետ կադրերով, Թուրքիան նույնպես չէր մտածում Հունաստանի հետ լուրջ հակամարտության մասին՝ նախընտրելով օգնություն ցույց տալ ուկրաինական նացիստներին (տե՛ս  Закономерный финал: крах «посредничества» Турции и новая реальность для Москвы): Միաժամանակ տեղի ունեցավ Վաշինգտոնի հետ Անկարայի ռազմական համագործակցության վերականգնում (տե՛ս Почему зять Эрдогана оказался на борту крупнейшего авианосца США?): Այժմ էլ կարելի է արձանագրել, որ չնայած ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի վրա հենվելու փորձերին՝ Հունաստանը քաղաքական ձախողում է ունեցել և ստիպված է դիմել Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը: Դրան նպաստեց Մեծ Բրիտանիան: Նոյեմբերի 27-ին Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ռիշի Սունակը անսպասելի չեղյալ հայտարարեց Հունաստանի վարչապետ Միցոտակիսի հետ հանդիպումը, որը ժամանել էր Լոնդոն: ԶԼՄ-ները պնդում էին, որ պատճառը Աթենքի և Լոնդոնի վաղեմի բախումն է Պարթենոնի քանդակների կապակցությամբ, որոնք Հունաստանից տարվել են XIX դարի սկզբին և պահվում են Բրիտանական թանգարանում:

Դրանից քիչ առաջ՝ նոյեմբերի 23-ին, Անկարայում ստորագրվեց Մեծ Բրիտանիայի և Թուրքիայի համաձայնությունը պաշտպանության ոլորտում համագործակցության մասին (տե՛ս Турция и Великобритания спешат спасти Украину от военного поражения): Այդ համաձայնության մեջ հիշատակվում են համատեղ զորավարժությունները Միջերկրական ծովում և համատեղ աջակցությունը Ուկրաինային: Այսինքն՝ Մեծ Բրիտանիան հաստատեց աջակցությունը Թուրքիայի էքսպանսիային Միջերկրական ծովում և Ռուսաստանի դեմ պայքարի առաջնահերթությունը մարտական գործողությունների ուկրաինական թատրոնում:

Իսկ Հունաստանն ի՞նչ կապ ունի: Հունաստանը, ապավինելով ԱՄՆ-ին և Ֆրանսիային, թշնամական հարաբերությունների մեջ էր Թուրքիայի հետ՝ դրանով իսկ խանգարելով ՆԱՏՕ-ի համախմբմանը Ռուսաստանի դեմ պայքարում: Չեղյալ հայտարարելով Միցոտակիսի հետ հանդիպումը՝ բրիտանացիները դիվանագիտական ճնշում գործադրեցին Հունաստանի վրա՝ հորդորելով նրան զիջումների գնալ Թուրքիայի հետ և այդպիսով կարգավորել հարաբերությունները:

Դեպքերի նման ընթացքը բնավ չդառնացրեց ԱՄՆ-ին, որի համար պայքարը Ռուսաստանի դեմ նույնպես առաջնահերթ խնդիր է: Դեկտեմբերի 8-ին պետդեպարտամենտի անանուն ներկայացուցիչը պատասխանել է թուրքական «Անադոլու» տեղեկատվական գործակալության հարցին.

«ԱՄՆ-ն մեծ բավականությամբ ողջունեց Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի և Հունաստանի վարչապետ Միցոտակիսի հանդիպումը… Միացյալ Նահանգները աջակցում է երկկողմ բանակցություններին բոլոր մակարդակներում, որպեսզի Հունաստանը և Թուրքիան համատեղ աշխատեն խաղաղության, անվտանգության ամրապնդման և տարածաշրջանի բարգավաճման ուղղությամբ»:

Մի խոսքով, Հունաստանը միակողմանի զիջումների գնաց Թուրքիային հանուն ՆԱՏՕ-ի համախմբման: Փոխարենը Աթենքը ագրեսիվություն է դրսևորում ուրիշ ուղղությամբ՝ չսահմանափակվելով ռազմական ոլորտով: Դեկտեմբերի 4-ին Հունաստանի արտաքին գործոց նախարարության  Ուկրաինայի գծով արտակարգ լիազոր Սպիրիդոն Լամբրիդիսը ծանուցեց  2024 թ. փետրվարի 15-ին Աթենքում անցկացվելիք, Հունաստանի բիզնես համայնքի մասնակցությամբ, Ուկրաինայի վերականգնմանը նվիրված միջազգային խորհրդաժողովի մասին: Փաստորեն անտեղի չէ Հունաստանը հայտնվել Ռուսաստանին ոչ բարեկամ երկրների ցանկում: Թուրքիային Հունաստանի զիջումների և Կիպրոսի անօգնականության խորապատկերում (տե՛ս Азербайджан поставил под сомнение границы западноазиатского государства) փաշինյանականները, քողարկելով իրենց թրքասիրությունը (տե՛ս  «Ապագա կա». ինչպես է Փաշինյանը Հայաստանը քշում թուրքական աշխարհ), սկսեցին ջանասիրաբար առաջ մղել ռազմական համագործակցությունը հունական պետությունների հետ:

Դեկտեմբերի 12-ին Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը պաշտոնական այցով մեկնեց Կիպրոս: Պապիկյանը հանդիպումներ ունեցավ Կիպրոսի պաշտպանության նախարար Միխալիս Յորգալլասի և Ներկայացուցիչների պալատի նախագահ Անիտա Դիմիտրուի հետ: Իսկ դեկտեմբերի 14-ին Հայաստանի պաշտպանության նախարարն արդեն Հունաստանում էր, որտեղ բանակցություններ վարեց պաշտպանության նախարար Նիկոս Դենդիասի հետ: Նույն օրը Դենդիասը X սոցիալական ցանցում տեղեկացրեց Հունաստանի և Հայաստանի ռազմա-տեխնիկական համագործակցության պայմանագրի ստորագրման մասին: Պապիկյանը այցելեց նաև Հունաստանի ցամաքային զորքերի ռազմական ակադեմիա, իսկ դեկտեմբերի 15-ին հանդիպեց Հունաստանի վարչապետի ազգային անվտանգության գծով խորհրդական Թանոս Դոկոսի հետ: Վերջապես, դեկտեմբերի 18-ին Երևանում՝ Հայաստանի պաշտպանության նախարարության վարչական համալիրում, տեղի ունեցան երկկողմ (հայ-հունական և հայ-կիպրական) և եռակողմ (հայ-հունա-կիպրական) խորհրդակցություններ, այնուհետև ստորագրվեցին 2024 թվականի ռազմական համագործակցության ծրագրերը, որոնք նախատեսում են տարբեր ձևաչափեր (Հայաստան-Հունաստան, Հայաստան-Կիպրոս, Հայաստան-Հունաստան-Կիպրոս):

Բնականաբար փաշինյանականները դա համարում են հաջողություն: Բայց հարց է՝ իրենց հաջողությունը հաջողությո՞ւն է Հայաստանի համար: Մեր կարծիքով՝ փաշինյանականների ցուցադրական ռազմական համագործակցությունը հունական պետությունների հետ տեղեկատվական պղպջակ է, որը թաքցնում է Անդրկովկասի նկատմամբ համաշխարհային խաղացողների հեռուն գնացող պլանները:

Այսպես, փաշինյանականներն անողոք հանդիմանում են Ռուսաստանին Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ համագործակցության համար: Ինչպես արդեն նշել ենք, Աթենքը ցանկանում է մեծացնել առևտրաշրջանառությունը Անկարայի հետ: Սակայն Բաքվի հետ էլ պաշտոնական Աթենքը չի պատրաստվում տնտեսական պատերազմ վարել: Հունաստանը 2023 թ. հունվարից հուլիս ամիսներին մեծացրել է ադրբեջանական գազի ներկրումը 45,7 տոկոսով՝ համեմատած 2022 թվականի համապատասխան ժամանակաշրջանի հետ: Այսինքն՝ Հունաստանը շատ լավ առևտուր է անում Ադրբեջանի հետ:

Իսկ քաղաքական ոլորտո՞ւմ: Այստեղ ամեն ինչ շատ ավելի հետաքրքիր է: Դեկտեմբերի 8-ին Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց ունեցավ Հունաստանի ԱԳՆ ղեկավար Գեորգիոս Գերապետրիտիսի հետ: Ուշագրավ է, որ ի տարբերություն հայկական ԱԳՆ-ի, հունական ԱԳՆ-ն մանրամասներ է հայտնում, որոնք մեծ նշանակություն ունեն Բալկանների ու Անդրկովկասի համար:

Գերապետրիտիսը տեղեկացրել է Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարին թուրք-հունական Բարձր մակարդակի համագործակցության խորհրդի արդյունքների մասին, իսկ Միրզոյանը ողջունել է թուրք-հունական հարաբերությունների առաջընթացը: Դե հիմա մտածեք. հայ նախարարը ողջունում է Հունաստանի հարաբերությունների բարելավումը Թուրքիայի հետ. Հայաստանի թշնամո՞ւ: Այդ դեպքում հարց է ծագում. արդյոք հայ-հունական համագործակցությունը շիրմա չէ ծածկելու համար Հայաստանի աստիճանական կապիտուլյացիան թուրք-ադրբեջանական տանդեմին նույն այն Լոնդոնի պարոն Ռիչարդ Մուրի արթուն հսկողության տակ:

Հետ չեն մնում նաև Մուրի հայ հաճախորդները: Ուզում ենք հիշեցնել նոյեմբերի 16-ին լրագրողների հետ զրույցում Հայաստանի խորհրդարանի խոսնակ Ալեն Սիմոնյանի արած հայտարարությունը.

«Մենք ունենք  արցախահայության մեծ խնդիր։ Այնտեղ պետականություն ստեղծելու կամ այստեղ  պետականության ինստիտուտներ պահելու և  զարգացնելու նպատակ ես չեմ տեսնում,  համարում եմ, որ դա Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությանը ուղիղ սպառնալիք  է և հարված։ Կոչ եմ անում մնացած բոլոր գործընկերներին նույն տրամաբանությամբ շարժվել»:

Իսկ ահա թե ինչպես է նոյեմբերի 28-ին այդ միտքն ավելի մեղմ արտահայտել լրագրողների մոտ Հայաստանի նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը.

«Արցախի պետական ինստիտուտները Հայաստանում գործում են ի՞նչ անեն: Ի՞նչ ֆունկցիա պետք է իրականացնեն… Հայաստանի Հանրապետություն կա, որի պետական ինստիտուտները գործում են, արցախահայության իրավունքները Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտպանում է»:

Ի նպաստ Մեծ Բրիտանիայի՝ Ղարաբաղը հանձնած և տեղի հայերին դավաճանած փաշինյանականները գնում են Հունաստանի և Կիպրոսի հետ հարաբերությունների զարգացման բնավ ոչ հանուն դիմակայության թուրք-ադրբեջանական տանդեմին: Լինելով կախյալ վիճակում արտաքին ուժերից՝ նրանք գործում են այնպես, ինչպես իրենց թելադրում են Լոնդոնից ու Վաշինգտոնից: Հենց անգլո-թուրքական բլոկում են գրել սցենարը Անդրկովկասի համար, որում յուրաքանչյուրին հատկացված է իր դերը: Մեծ Բրիտանիան ավանդաբար պաշտպանում է թուրք-ադրբեջանական տանդեմին և նրա քաղաքականությունը: Իսկ ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիան, Հունաստանը և Կիպրոսը խաղում են Թուրքիայի հակառակորդների ու Հայաստանի բարեկամների դերը: Իրականում Մեծ Բրիտանիան և նշված չորս երկրները զբաղված են դիմակայության նմանակմամբ, որովհետև նրանց երկու գլխավոր նպատակները համընկնում են, այն է՝ արևմտյան բլոկի համախմբում և Հայաստանից Ռուսաստանի դուրսմղում:

Պյոտր Մակեդոնցև

Աղբյուրը՝ EA Daily