Օրերս համացանցի օգտատերերը մի հետաքրքրաշարժ բան էին նկատել Google Maps ծրագրում: Պաղեստինցիներով խիտ բնակեցված Գազա քաղաքը ծրագրի քարտեզներում կարծես լղոզված լիներ:
Եվ ահա BBC լրատվականն անդրադարձել է այս հարցին: Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածն ամբողջությամբ:
Գազայի հատվածը, որն աշխարհի ամենախիտ բնակեցված շրջաններից մեկն է, արբանյակային պատկերներում շատ աղոտ է երևում։
Այս փաստի վրա ուշադրություն են դարձրել այն հետազոտողները, որոնք տեղորոշման բաց աղբյուրներն օգտագործում են հարվածների տեղանքի որոշման և ավերածությունների փաստաթղթավորման համար։
«Այն, որ Իսրայելից և Պաղեստինից մենք չենք կարողանում ստանալ բարձր որակի արբանյակային պատկերներ, արգելակում է մեր աշխատանքը»,- պատմում է այդպիսի հետազոտողներից մեկը՝ Սամիրը։
Իսկապես, խոշորացնելու պարագայում,Իսրայելի մեծ մասը և պաղեստինյան տարածքները (Գազայի հատվածը և Հորդանան գետի արևմտյան ափը), Google Earth-ում պարզ տեսանելի չեն, չնայած առավել որակյալ պատկերներ կարելի է ստանալ արբանյակային ընկերություններից։ Google Earth-ի պատկերներում Գազայի փողոցներում գրեթե ավտոմեքենաներ չեն երևում։ Համեմատության համար, Փխենյանի արբանյակային պատկերներում հստակ երևում են ոչ միայն ավտոմեքենաները, այլև մարդկանց կերպարները։
Ինչո՞վ են կարևոր այս նկարները.
Արբանյակային պատկերները խիստ կարևոր աղբյուր են մերձավորարևելյան այս հակամարտության վերաբերյալ տեղեկատվություն ստանալու համար։ Դրանք հետազոտողներին օգնում են պարզել այն կետերը, որտեղից արձակվում են հրթիռները, ինչպես նաև խոցման թիրախներն ինչպես Գազայի հատվածում, այնպես էլ Իսրայելում։ Այդուհանդերձ, Google Earth-ում, որն արբանյակային պատկերների կիրառման ամենատարածված հարթակն է, Գազայի պատկերները պարզ տեսանելի չեն։
«Google Earth-ում Գազայի ամենաթարմ լուսանկարը 2016 թվականից է, և դա սարսափելի է։ Համեմատության համար ես ընտրեցի Սիրիայի գյուղական շրջաններից մեկը և հայտնաբերեցի բարձր տեսանելիության ավելի քան 20 լուսանկար, որն ավելի ուշ է արվել»,- թվիթերյան իր միկրոբլոգում գրել է Bellingcat-ի լրագրող Արիկ Թոլերը։
Google-ը հայտարարում է, որ իր քաղաքականությունը ենթադրում է խիտ բնակեցված տեղանքների տվյալների պարբերական թարմացում, սակայն Գազայի մասով դա չի կատարվում։
Կարելի՞ է արդյոք ստանալ որակյալ լուսանկարներ
Մինչև անցյալ տարվա կեսերը ԱՄՆ կառավարությունը սահմանափակում էր Իսրայելի և Պաղեստինի տարածքների լուսանկարների որակը, որոնք տրամադրում էին ԱՄՆ արբանյակային ընկերությունները կոմերցիոն օգտագործման համար:
Դա արվել է Օրենսդրության մի մասի համաձայն, որը հայտնի է որպես Քիլ-Բինգամանի փոփոխություն, որն ընդունվել է 1997 թ.-ին ՝ Իսրայելի անվտանգության շահերից ելնելով:
Բանաձևը սահմանափակում էր երկու մետրում պիքսելների քանակը, ինչը մեքենայի չափի օբյեկտները հազիվ տեսանելի էր դարձնում:
Առանձին վայրերի, ինչպիսիք են ռազմական բազաները, աղոտացնելը սովորական պրակտիկա է, բայց Քիլ-Բինգամանի ուղղումը միակ դեպքն է, երբ այն ազդել է մի ամբողջ երկրի վրա:
Դրանում հիշատակվում էր միայն Իսրայելը, բայց իրականում սահմանափակումն օգտագործվում էր նաև պաղեստինյան տարածքների վրա:
Քանի որ փոփոխությունը չէր խանգարում ոչ ամերիկյան մատակարարներին, ինչպիսին է ֆրանսիական Airbus- ը, բարձր որակի լուսանկարներ տրամադրել, ԱՄՆ իշխանությունների վրա սկսվեց մեծ ճնշում գործադրվել՝ այն չեղարկելու համար:
2020-ի հուլիսին դա տեղի ունեցավ, և այժմ ամերիկյան ընկերությունները կարող են շատ ավելի բարձր որակով պատկերներ վաճառել (40 սանտիմետր մեկ պիքսել, ինչը հնարավորություն է տալիս տարբերակել առանձին մարդկանց):
«Մենք առաջնորդվում էինք գիտության շահերով», - ասում է Մայքլ Ֆրեդլին, Օքսֆորդի համալսարանի հնագետը, և այն գիտնականներից մեկը, որը պահանջում էր փոփոխությունը չեղյալ համարել: «Մեր նախագիծը պահանջում է գրավյալ պաղեստինյան տարածքների լուսանկարների համապարփակ շտեմարան նույն բանաձևում, ինչ Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանի մնացած վայրերում»:
Այդուհանդերձ, ինչու՞ է Գազան շարունակում լղոզված մնալ
BBC-ն այս հարցով դիմել է Google և Apple ընկերություններին։ Վերջինս ևս իր հարթակներում տրամադրում է Երկրագնդի արբանյակային քարտեզներ։ Apple-ը հայտարարել է, որ աշխատում է բարելավել իր քարտեզները, իսկ Google-ը նշել է, որ լուսանկարները ստանում են մատակարարներից և դիտարկում են քարտեզները թարմացնել այն ժամանակ, երբ հասանելի կլինեն առավել բարձր որակի լուսանկարներ՝ հավելելով, որ չեն նախատեսում դա անել ներկայումս։
«Հաշվի առնելով ընթացիկ իրադարձությունների կարևորությունը՝ ես պատճառ չեմ տեսնում, թե ինչու տարածաշրջանի լուսանկարների որակը, կոմերցիոն հասանելիության ժամանակ, պետք է հետագայում էլ արհեստականորեն իջեցվի»,- թվիթերյան իր միկրոբլոգում գրել է Bellingcat-ի լրագրող Նիք Ուոթերսը։
Ո՞վ է անում լուսանկարները
Google Earth- ի և Apple Maps- ի նման քարտեզագրման պլատֆորմները հիմնվում են այն ընկերությունների վրա, որոնք ունեն առևտրային արբանյակներ:
Դրանցից ամենամեծը ՝ Maxar- ը և Planet Labs- ը, այժմ հրապարակայնորեն մատչելի են դարձնում Իսրայելի և Գազայի որակյալ պատկերները:
«ԱՄՆ օրենսդրության վերջին փոփոխություններով թույլտրվում է Իսրայելի և Գազայի լուսանկարները տրամադրել 0,4 մետր (40 սմ) », - ասվում է Մաքսարի հայտարարության մեջ:
Planet Labs- ը BBC- ին հաստատել է, որ վաճառում է 50 սմ պատկեր:
Այնուամենայնիվ, բաց աղբյուրների հետազոտողները հիմնականում ապավինում են անվճար ծրագրակազմին և միշտ չէ, որ այս լուսանկարները հասանելի են նրանց:
Ի՞նչ է կարելի տեսնել բարձր հստակությամբ:
Human Rights Watch կազմակերպությունը 2017 թվականին համագործակցել է Planet Labs-ի հետ, որպեսզի փաստաթղթավորի բիրմացի զինվորականների կողմից ռոհինյա ազգության գյուղերի ավերումը։
Համեմատելով 40 սմ խոշորացման լուսանկարների հետ՝ իրավապաշտպանները կարողացան գնահատել վնասը, որը հասցվել է ավելի քան 200 բնակավայրերին։
Ստացված տվյալները հաստատել են հարևան Բանգլադեշ փախած ռոհինջա ազգության պնդումները, որոնց բնակավայրերն ավերվել էին Մյանմարի զինված ուժերի կողմից։
Արբանյակային լուսանկարները անգնահատելի դեր են ունեցել նաև Չինաստանի Սինցյան նահանգում այն ճամբարները հայտնաբերելու գործում, որտեղ չինացիներն ուղարկում են ույղուրներին։
